Page 11 - 1-сон 2020 йил

Хорижий филология №1, 2020 йил

атаган эди. Ундан олдинроқ бошқа бошқасига кўчади, категориялар
тадқиқотчилар “семантик ҳудудлар” бегоналашади” (Гудмен 1990:196).
(semantic domains) тушунчасидан Бинобарин, Nixon is the submarine of
фойдаланганини ҳам биламиз (Tourangean, world leaders (“Никсон–дунё лидерлари
Stember 1982). Ҳар ҳолда, ҳар иккала орасида сув ости кемасидир”)
тушунчанинг қўлланишида прототип жумласининг таҳлилида А.Уэйни
билим, турғун нуқтаи назарларнинг фрейм Никсоннинг етакчилик хислатлари
ёки сценарий кўринишини олиши назарда қизиқтиради ва унинг ҳақидаги фикрлар
тутилади. Метафора ҳар қандай “поғонаси” қуйидагича: Никсонниг бурни
концептуал схемага янги кўриниш беради. катта, сочи қора ва у ақлли сиёсатчи
Ўз пайтида Н.Гудмен қайд этганидек, бўлган. Лекин, юқоридаги контекстда
бундай ўзгариш натижасида “схемалар ушбу сифатлар иккиламчи ҳамда
ўрин алмашади, концептлар бир жойдан эсланмайди. Натижада, муносабатлар
поғонаси қуйидаги тасвирга эга бўлади.

Метафора шаклланганга қадар

жонсиз жонли

транспорт воситаси инсонлар

ер усти траспорт воситаси сув ости траспорт воситаси дунё лидери

Никсон
машина юк машинаси кема сувости кемаси

Метафора шакллангандан сўнг

денгиз транспорт воситаси яширин ҳаракатланадиган предмет дунё лидери

юк кемаси сафдаги кема сув ости кемаси Никсон Рим папаси

Кўринадики, метафора тушунамиз, уни бирор овқат билан боқиш
шаклланганидан сўнг “поғоналар” тўғрисида ўйлаш хомхаёл. Демак, тирик
мураккаблашиб, ўзаро боғлиқлик зотга хос сифатни жонсиз предметга
чизиқлари кенгроқ тарқалади. кўчириш ҳаракати давом этади. Худди
Олдинроқ келтирилган The car is шундай ҳолат “Машинам қариб қолди”,
thirsty мисолига қайтадиган бўлсак, унга “Машина чарчади” каби нутқий
ўхшаш гапларни эшитганимизда тузилмалар қўлланишида ҳам кузатилади.
хаёлимизга биринчи келадиган нарса, Айни пайтда “Машинамни сартарошга
албатта, машина ҳаракатланиши учун олиб бориш керак” гапининг кулгили
зарур бўлган ёқилғи–бензиндир. Тўғри, эканлигини ҳам унутмайлик.
сув ҳам суюқлик. Ҳатто ёқилғи қуйиш Шундай қилиб, А.Уэй таклиф
шаҳобчасида ҳайдовчилар баъзан қилган назария метафоранинг тил
машинага сув қуйишини ҳам кузатиб тизимининг иккиламчи маҳсули эмас,
турамиз. Бу ҳолда юқоридаги гапни балки туб моҳиятини белгиловчи ҳодиса
тамоман бошқа мазмунда англаймиз. эканлигига ишонишга ундайди. Унинг
Аммо, “машина оч қолган” гапини шаклланиши механизмларини тушуниш,
эшитган заҳотиёқ, бензин қуйишни бир томондан, контекстга мурожаат

10