Page 145 - 1-сон 2020 йил

Хорижий филология №1, 2020 йил

КОМПЬЮТЕР ВА ИНТЕРНЕТ ЖАРГОНЛАРИ МУРАККАБ ЛИСОНИЙ ҲОДИСА
СИФАТИДА

Насруллоева Насиба,
ТАТУ Самарқанд филиали ўқитувчиси, тадқиқотчи

Калит сўзлар: термин, лисоний ҳодиса, терминология, жаргон, сленг, интернет,
компьютер, технология, тил, профессионал жаргонлар.

Тил ижтимоий ҳодиса сифатида бағишланган кўпгина тадқиқотлар пайдо
тилшуносларни доимо қизиқтириб келган бўлди. Тилшунослар ижтимоий компьютер
тўхтовсиз ривожланиш ва турлича тили шаклланишини бошлаганлиги ҳақида
трансформациялар жараёнида намоён гапира бошладилар, «унинг тараққиёти
бўлади. Фан, оммавий ахборот воситалари, икки йўналишда бормоқда. Биринчидан,
юқори технологияларнинг шиддат билан Интернет тармоғидаги предметлар ва
ривожланиши эски соҳалар ҳодисаларни ифодалаш учун кўплаб
номинацияларининг кенгайиши ва янги миқдорда янги сўзлар пайдо бўлмоқда,
номлаш соҳаларининг пайдо бўлишига яъни компьютер мутахассислари
таъсир кўрсатади. Бироқ тилнинг фойдаланаётган терминологик лексика
номинатив функцияси тараққиёти яратилмоқда, иккинчидан, Бутун жаҳон
тушунчалар номлари соҳасининг тўридан фойдаланувчиларнинг ҳам сони
кенгайиши ва янгиланишида ҳамда ортиб бормоқда, улар Интернетда мулоқот
номинациялар усулларининг ўзгаришида қилиш учун ўзига хос лексика ва сўз ясаш
акс этади. Янги бирликларнинг асосий воситаларидан алоҳида равишда
массаси сўз ясовчи воситалар ёрдамида фойдаланиш орқали ўз тилини
13
ҳосил бўлади. Сўз ясашни тайёр билимлар яратмоқда» . Компьютер тилининг иккин-
манбаи эмас, балки маълум қоидалар ва чи коммуникатив аспектининг лексик
схемалар бўйича ясалиш қоидалари таркиби биринчисиникидан фарқ қилади
сифатида ҳам тушуниш ушбу қоидалар ва ўз хусусиятларига эга.
асосини ташкил этган турли принциплари Маълумки, интернет ва компьютер
(аналогия, ассоциатив жараёнлар таъсири технологияларининг тараққиёти, бошқа
ва ҳ.к.) нинг таъсирини ҳам аниқлаш инсон фаолияти соҳаларининг
имконини беради. ривожланиши каби тилда янги лексик
Функционал лексикологиянинг бирликларнинг пайдо бўлишига таъсир
муаммоларидан бири тил кўрсатади. М.М. Бахтин айтганидек,
ташувчиларининг ижтимоий одамларнинг барча соҳалардаги фаолияти
тажрибасининг қайсидир фрагментлари тилдан фойдаланиш билан боғлиқ,
14
лексик қайд қилишни тақозо этишидир. Интернет ҳам бундан истисно эмас .
Олам тилда бевосита акс этмайди, у онгда Д.Саидқодирова: “Дунё компьютер
акс этади, онг эса бу аксни конвенционал тармоғи ўзида чексиз ахборот ва
белгиларда мустаҳкамлайди, қайд этади, маълумотларни жамлайди. Интернет бу
12
кодлайди .
Охирги пайтлардаги тилшуносликда
13
Бутун жаҳон Интернет тармоғи ва Қаранг: Ходакова А.Г. Системная семантика
термина (на материале англоязычных терминов
компьютердан фойдаланувчилар тилига интернета). Автореф… кан. филол.наук. –Тула,
2010. -Б. 12.
14
Бахтин, М. М. Собрание сочинений: в 7 т. Т. 5.
12
Қаранг: Заботкина Е.Н. Новая лексика Работы 1940-х – начала 1960-х гг. / ред.: С. Г.
современного английскогго языка. -Москва, ВШ. Бачаров, Л. А. Гоготишвили ; Ин-т мировой лит. –
1999, -126 с. М., 1997. – С. 159.
144