Page 13 - 1-сон 2020 йил

Хорижий филология №1, 2020 йил

МАШҲУР ШАРҚ ШОИРАСИ ЗЕБУННИСОБЕГИМ

Каримова Сафия Расуловна,
СамДЧТИ катта ўқитувчиси, филология фанлари номзоди

Калит сўзлар: Шарқ шоираси, форс-тожик тили , Ҳиндистон , Ашраф Исфаҳоний,
настаълиқ, шикаста, хаттот, тасаввуф, шариат, адабий муҳит, мушоира, салтанат,
мухаммас.

Кишилик жамияти шаклланиб, илм- онаси Дилрасобону Бобурнинг Гулбадан
урфонга қадам кўйгандан бери, ижтимоий деган қизига бориб туташади. Аврангзеб
фаолиятнинг ҳамма соҳаларида улуғ улуғ бобоси Бобур томонидан
аёлларнинг номлари зикр этилиб келинади. Ҳиндистонда барпо этилган бобурийлар
Аёллардан чиққан буюк давлат арбоблари, давлатининг подшоҳларидан эди.
оташин ватанпарварлар, машҳур олималар Зебуннисобегим ёшлигида ўз даврининг
билан бир қаторда, жуда қадим фозила отинларидан Ҳафиза Марям қўлида
замонлардан бери сўз санъатининг савод чиқарди. Отаси шоир ва олим Мулла
ифтихори саналган санъаткор шоиралар Муҳаммад Ашраф Исфаҳоний ва Мулла
ҳам бор. Қадим юнон шоираси Сапфо, Жевон кабиларни унга муаллим қилиб
француз уйғониш даври шоираси тайинлади, у ўзбек, форс, араб
Маргарита Наварская, машҳур Шарқ тилларининг сарфу наҳви (морфология ва
шоираси Зебуннисобегим, ўзбек синтаксис)ни қисқа муддатда ўзлаштирди,
шоиралари: Увайсий, Маҳзуна ва Нодира шеърият ва мусиқа сирларини ўрганди,
шулар жумласидандир [1, 13]. фиқҳ (қонуншунослик) ва мантиқ илмини,
ХVII асрнинг иккинчи ярмида яшаб шунингдек, фалсафа ва тарих фанларини
ижод этган Зебуннисобегим келиб чиқиши эгаллашга интилади. Зебуннисобегим
билан ўзбек қавмларидан бобурийлар хаттотликда ҳам малака ҳосил қилиб, насх,
авлодига мансуб бўлиб, Ҳиндистонда настаълиқ ва шикаста хатларини яхши
яшади. Шоира давр анъанасига кўра форс- билади. Натижада етук шоира, олима,
тожик тилида ижод этди. Унинг асарлари созанда ва хаттот бўлиб етишади.
Ҳиндистон, Эрон, Афғонистон, Тарихчиларнинг ривоятига қараганда,
Покистонда шуҳрат топганидек, Ўрта Зебуннисобегим шеърий асарларидан
Осиёда ҳам кенг тарқалган эди. ташқари, илоҳиётга - тасаввур
Зебуннисобегим ҳаёти ва ижоди ҳақида фалсафасига оид яна бир асар ҳам ёзган ва
Барелий ("Тазкираи шоироти урду" - уни ўз устозига бағишлаган.
"Урду шоирларининг тазкираси"), Зебуннисобегим Ҳиндистон
Шерхони Лудий ("Мирот ул-хаёл" - "Хаёл олимлари , шоирлари ва санъат аҳлларига
ойнаси"), Ҳакимхон Тўра ("Мунтахаб ут- кўп ғамхўрлик ва ҳомийлик қилиб, ўз
таворих" - "Танланган тарихлар"), Фазлий замонида илм ва санъатнинг
Намангоний ("Мажмуаи шоирон" - ривожланишига зўр таъсир қилган. Ўша
"Шоирлар мажмуаси"), Нодирнинг "Ҳафт замоннинг кўп олимлари шахсан
гулшан” асарлари ва бошқа тарихчи ва Зебуннисобегимдан маош олар эдилар.
тазкиранавис олимлар асарларида Шунинг учун ҳам тарихчилар
маълумотлар учрайди [5, 4]. Зебуннисобегимга юксак баҳо бериб,
Зебуннисобегим 1639 йилда Зебуннисобегим отаси ҳукмдорлик билан
Ҳиндистоннинг Деҳли шаҳрида дунёга қозона олмаган шуҳратни илм ва одоб
келди. Зебуннисо Ҳиндистонда ҳукм билан қозонган деб таъкидлайдилар.
сурган темурийлардан машҳур Бобур Шеърият, мусиқа, ижод –
Мирзонинг чевараси Абу Зафар Муҳиддин Зебуннисобегимга ҳар қандай ёр васлидан
Аврангзеб Оламгирнинг кизидир. Унинг тотлироқ бўлиб кўринган. Гўзаллик,

12