Page 30 - 1-сон 2020 йил

Хорижий филология №1, 2020 йил

СИНХРОН ТАРЖИМА ТУШУНЧАСИНИНГ АСОСИЙ
ХУСУСИЯТЛАРИ

Халимова Фируза Рустамовна,
СамДЧТИ филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD)

Калит сўзлар: реактивлик, реципиент, аудитория, оратор, кабина, форум, тематик
доира, коммуникатив ҳолат.

Давлатлар ривожланиши, тинчлиги [Холмўминов 2019]. Унинг асосий
йўлида ташкил этиладиган халқаро ва хусусияти шундаки, биринчидан,
давлатлараро ҳамкорлик алоқалари турли таржиманинг бошқа турларидан фарқли
учрашувлар, конференциялар, семинарлар, равишда, унда аслият матни эшитилиб
матбуот анжуманлари ва бошқа йиғинлар (қулоқ орқали) қабул
шаклида олиб борилади. Ушбу турдаги қилинади.Иккинчидан, оғзаки
учрашувларнинг бари синхрон таржима таржиманинг бошқа тури, яъни
асосида амалга оширилади. сўзловчининг нутқи тугатилиб, ёки қисман
Бундан ташқари, бугунги кунда тугатилиши билан амалга ошириладиган
синхрон таржиманинг бошқа кўпгина кетма-кет таржимадан фарқли равишда,
ўринларда, масалан, муайян бир тилда синхрон таржима жараёни сўзловчининг
яратилган кинофильмларни намойиш этиш нутқи билан бир вақтнинг ўзида (ёки
жараёнида параллель вақтда бошқа тилга деярли бир вақтда) бошланади ва
ўгириш, телерадиоканаллар орқали тугатилади. Учинчидан, синхрон
тўғридан-тўғри берилаётган маълум таржимон ҳам “чақмоқ тезлиги
шахсларнинг чиқишлари ёки реакцияси”, яъни реактивлик ҳамда
интервьюларини бир пайтнинг ўзида бир диққатини жамлаш, шунингдек, мукаммал
тилдан иккинчи тилга таржима қилиш нутқ сўзлаш қобилиятига эга бўлиши талаб
каби ўринларда ҳам қўлланилаётганини этилади. Яна шуни таъкидлаш жоизки,
кўришимиз мумкин. синхронист (синхрон таржимон) нафақат
Синхрон таржима – бу оғзаки махсус аппаратлар билан жиҳозланган
таржиманинг шундай турики, унда аслият кабинада ишлай олиши, шунингдек баъзи
тили нутқи бир вақтнинг ўзида (ёки деярли ҳолларда, объектдан узоқда бўлмаган
бир вақтда) ҳам идрок этилиши, ҳам ҳолда, яъни реципиентнинг (тингловчи,
таржима тилида баён қилиниши лозим таржима матнини қабул қилувчи) олдида
бўлади [Чернов 1978:10]. ҳам ишлай олиши лозим (қулоғига
Шу сабабли ҳам таржима учун пичирлаб таржима қилиш).
алоҳида вақт ажратилиши талаб А.Ф. Ширяев амалда синхрон
қилинмайди ва маърузачи ҳам ўз нутқини таржиманинг қуйидаги уч вариантини
тўхтатишга мажбур бўлмайди. Бир кузатган:
пайтнинг ўзида оғзаки нутқни эшитиш ва 1) эшитиб синхрон таржима қилиш;
уни таржима қилиш синхрон таржиманинг 2) қоғозга қараб синхрон таржима
асосий хусусияти ҳисобланади [Бреус, қилиш;
Дементьев, Сладковская 1987: 108]. 3) олдиндан таржима қилинган
Синхрон таржима маълум бир тилда матнни синхрон ўқиш [Ширяев 1979:3].
сўзловчи (маърузачи, чиқиш қилувчи, Г.В. Черновнинг (рус тилшуноси,
баёнот берувчи, саволларга жавоб берувчи синхрон таржима ва маданиятлараро
ва ш.к.) билан иккинчи бир тил эгаси мулоқот назарияси мутахассиси) “Синхрон
бўлган тингловчи ўртасида ҳеч қандай таржима назарияси ва амалиёти” деб
вақт талаб этмайдиган жонли алоқа, номланган илмий ишида синхрон
кўприк вазифасини бажаради таржимани амалга оширишнинг икки

29