Page 77 - 3-2017
P. 77
Хорижий филология.№3, 2017 йил
frayed string around his neck <...> telling ифодалаши мумкин. М.: “Only one man
anyone with his eyes to read it that he was stood and watched the sky, stood with terrible
homeless and tired” [10]; “Gary appraised sadness in his eyes” [9]; “Ford rounded on
Richard with frank eyes” [N]; “Love you, he Arthur with angry flash in his eyes” (Ibid.);
said with his lips <...>. Her eyes answered” “Hagrid looked at Harry with warmth and
[8]; respect blazing in his eyes”[11]; “ The
• ўз фикрини яшириш воситаси сифатида Queen„s eyes flared with amusement” [8].
қўлланиши мумкин:“His blue eyes glinted ―Кўз – сиғим (идиш)‖ метафорик
with something completely unidentifiable” модели инсон тасаввурини чуқурлик ва
[9]; “What‟s behind those eyes? Jack кенглик ўлчамларига эга бўлган макон
wondered again” [8]. (объеект) сифатида юзага чиқаради. Шу
―Eyes‖ семасига эга бўлган боис бу модель инглиз тилида ‗in‘
лексемалар to mirror sth, to reflect sth каби предлоги билан қўлланади. М.: “There
феъллар билан қўлланилганда кўчма were tears in his eyes as he spoke. The sun
маънода қўлланилиб ―кўз – ташқи оламни was in my eyes and I couldn‟t see the road‖
кўрсатадиган дераза (тирқиш)‖, ―кўз – [6: 285 - 286].
ойна‖ каби метафорик моделлар ҳосил Бундан ташқари инглиз тилида ―кўз
қилади. М.: His eyes reflected his anguish. – ѐруғлик манбаи‖ метафорик модели ҳам
Бундай моделларни айрим мақол ва кенг қўлланилади. Ёруғлик инсоннинг
маталларда ҳам учратиш мумкин: The eyes ижобий ҳисларини ифодаласа, қоронғилик
are the window of the soul; A friend‟s eye is ѐвузлик сингари салбий туйғуларни
a good mirror. ифодалайди. ‗Еye‘ лексемаси be alight with
The eye is the pearl of the face – (Кўз sth, blaze, flare, flash, gleam, glint, glisten,
инсон юзининг гавҳаридир) мақолида эса glitter, glow, light up, shine, smoulder, spark,
―кўз – гавҳар‖ метафорик модели sparkle, twinkle каби феъллар билан
қўлланган. бирикканда бахт, мамнуният, муҳаббат
Ушбу мисолларга таянган ҳолда туйғуларини ифодалайди. М.: “She
айтиш мумкинки, инглиз тилида ―eyes-‖ laughed, her eyes alight with excitemen. His
семасига эга бўлган сўзлар инсоннинг eyes blazed with menace” [6: 285 - 286];
ички ва ташқи дунѐси ўртасидаги ўзига хос “His blue eyes were light, bright, and
чегара ролини бажараяпти. sparkling behind half-moon spectacles”; “An
Кўзнинг икки хил (дуалистик) old man was standing before him, his wide,
характери киши диққатини ўзига тортади. pale eyes shining like moons through the
Инсон юзининг зарур компоненти gloom of the shop” [11].
сифатида уларда ―предметлик‖ ва ―муқим „Тo darken‟ феъли билан
(ўзгармас)лик‖ хусусияти намоѐн бўлса, бирикканда эса мусибат, хафалик каби
белги (кўрсаткич) сифатида салбий туйғулар акс этади. М.:―Tears
―ўзгарувчанлик‖ ва ―ифодалилик‖ welled up in Renata when she saw her
хусусиятлари намоѐн бўлади [2: 309]. friend‟s deep anguish and the profound
Кўзнинг бир ҳолатига қараб туриб sorrow darkening her soft gray-blue eyes”
инсон табиатини тушуниб олиш мумкин, [11].
иккинчи бир ҳолатига қараб унинг Метафорик моделлар билан бир
ҳиссиѐтларини ва умумий психик қаторда инглиз тилида ―кўз – инсон (одам)
ҳолатини тушуниш мумкин. ― типидаги метонимик моделлар ҳам
Инсон кўзи у бошидан кечираѐтган қўлланилади. М.:―A hundred eyes turned,
илиқлик, ҳурмат, ғазаб, ѐвузлик, бахт, then, and stared at him: a hundred eyes,
саодат, умид, ишонч, безовталик, қўрқув, unblinking and unfriendly” [10].
хафалик, маъюслик, қизиқувчанлик, Юқорида зикр қилинган
самимийлик, олижаноблик каби кўплаб мулоҳазаларга таянган ҳолда таъкидлаш
ҳиссиѐт ва туйғу элементларини мумкинки, кўз инсон танасидаги фақат
76
