Page 95 - 1-сон 2020 йил
P. 95

Хорижий филология  №1, 2020 йил


            умумий  метафоранинг  “the  heart  of  dried-       оламнинг  манзараси  муаллифнинг  оламни
            up river” ҳамда “scorched and thirsted for a        алоҳида  шахс  сифатида  идрок  этиши  ва
            pure  draught”  тузилмалари  воситасида             лисоний     воқелантириши      маҳсулидир”
            лисоний           воқелантирилганлигининг           [Белянин  2000:  55].  Ҳар  қандай  шахснинг
            сабабини  бевосита  баён  контекстидан              маълум  бир  гуруҳга  тегишли  эканлигини
            излаганимиз маъқул.                                 инобатга оладиган бўлсак, жинс омили ҳам
                   Навбатдаги матн парчаси таҳлилига            социал  контекстнинг  ажралмас  қисми
            ўтамиз:                                             бўлишини  эътироф  этмоқ  лозим.  Гендер
                   It is - that he asks me to be his wife,      маданий, психологик, ижтимоий меъёрлар
            and has no more of a husband's heart for me         учрашувида  ҳосил  бўладиган  ҳодиса
            than  that  frowning  giant  of  a  rock,  down  to   сифатида  намоён  бўлишини  таъкидлаган
            which the stream is foaming in yonder gorge.        Н.З.  Насруллаеванинг  фикрича,  “гендер
            He  prized  me  as  a  soldier  would  a  good      тушунчаси  ижтимоий  характерга  эга
            weapon, and that is all [Chapter 34, 389].          бўлиб,  у  эркак  ва  аёл  стереотиплари
                   Джон  ҳазратлари  Жейндан  унга              воқеланишини акс эттиради” [Насруллаева
            турмушга      чиқишни     ва    ҳамроҳликда         2018: 28].
            Ҳиндистонга  кетишни  сўрамоқда.  Ушбу                     Аёл  ва  эркак  жинсларига  оид
            таклифнинг  сабаби  севги  эмас,  балки             кишиларнинг  лисоний  ҳаракатлари  ва
            миссионерлик      вазифасини     бажаришда          нутқий  фаолияти  ҳар  доим  ҳам  мос
            ёрдамчига       муҳтожлик        эканлигини,        келавермаслиги  тилшунослар  томонидан
            ҳазратнинг хотини сифатида ёнида бўлиш              таъкидланган      ва    бундан     уларнинг
            уни  ҳар  куни  руҳан  азобланишга  олиб            метафоралар яратиш ва улардан дискурсив
            келишини  билган  Жейн  рад  жавобини               фаолиятда  фойдаланиш  қобилияти  ҳам
            беради.  Тўғри,  Жейнда  бироз  бўлса-да            истисно  эмас.  Бунинг  ёрқин  мисолини
            умид      бор     ва    турмушга      чиқиш         Стэнли     Брандеснинг      “Metaphors     of
            мумкинлигига       ўзини     ишонтирмоқчи,          Masculinity”  номли  китобида  кўришимиз
            лекин  бундай  бўлмаслигини  охир-оқибат            мумкин.       Испаниянинг         Андалузия
            фаҳмлайди.  Фаоллашаётган  концептуал               вилоятида      тарқалган     оғзаки    ижод
            метафора  “EMOTIONAL  EFFECT  IS                    намуналари билан танишган муаллиф ерли
            PHISICAL        CONTACT”          мазмунида         аҳолининг          эркак          жинсидаги
            кўриниш       олади.     Бундай      мазмун         вакилларининг  асосий  интилишларидан
            шаклланишида  қоянинг  сири  севгисиз               бири  ўзларининг  нима  жиҳати  билан
            муносабат  доирасига  кўчирилган.  Бу  ерда         аёлларга  ўхшаши  ёки  улардан  фарқ
            ҳам  табиий  муҳит  метафорик  кўчимга              қилишини  билишдир.  Бунга  эришишнинг
            туртки  берган:  узоқдаги  тор  дарада  улкан       йўлларидан  бири  фольклор  намуналарига,
            қоя оқимга тескари турибди.                         айниқса,  улар  таркибидаги  метафораларга
                   Номинатив       ва     коммуникатив          мурожаат қилиш экан [Brandes 1992: 8].
            бирликлар      шаклланишида       ижтимоий-                Биз тўплаган материалда ҳам эркак
            маданий омилларнинг роли тадқиқотчилар              ва  аёлнинг  метафорик  қобилиятидаги
            диққатини жалб қилиб келмоқда [Резанова             фарқлар кузатилади:
            2003:  41].  Сўзсиз  ижтимоий  омилларнинг                 а) The water stood in my eyes to hear
            кўлами      кенг,     бу     қаторга     тил        this  avowal  of  his  dependence;  just  as  if  a
            соҳибларининг  миллати,  ёши,  маълумот             royal  eagle,  chained  to  a  perch,  should  be
            даражаси,  жамоада  тутган  ўрни,  касби            forced  to  entreat  a  sparrow  to  become  its
            кабилар  киради.  Социолингвистика  ва              purveyor.  But  I  would  not  be  lachrymose:  I
            прагмалингвистикага  оид  адабиётларда              dashed  off  the  salt  drops,  and  busied  myself
            ушбу        кўрсаткичларнинг        мулоқот         with preparing breakfast [Chapter 37, 423].
            шароитида  ўйнайдиган  роли  борасида                      б)   “I  am  no  better  than  the  old
            кўплаб маълумотлар келтирилган.                     lightning-struck  chestnut-tree  in  Thornfield
                   Психолингвист  В.П.  Беляниннинг             orchard, - he remarked ere long. “And what
            кўрсатишича,  “бадиий  матнда  акс  топган

                                                           94
   90   91   92   93   94   95   96   97   98   99   100