Page 96 - 1-сон 2020 йил
P. 96

Хорижий филология  №1, 2020 йил


            right  would  that  ruin  have  to  bid  a  budding   З.  Ковечнинг  мақоласида  “USA  TODAY”
            woodbine cover its decay with freshness?”           газетасидан      олинган      бир     мисол
                   “You  are  no  ruin,  sir—no  lightning-     келтирилган.  Газетада  тошқинлар  авж
            struck  tree:  you  are  green  and  vigorous.      олган Нью Орлеанда истиқомат қилаётган
            Plants  will  grow  about  your  roots,  whether    машҳур  мусиқачи  Фатс  Домино  ҳақида
            you ask them or not, because they take delight      мақола  босилган  бўлиб,  унда  Доминога
            in  your  bountiful  shadow;  and  as  they  grow   қуйидаги тавсиф берилган: “The rock'n'roll
            they  will  lean  towards  you,  and  wind  round   pionee rebuilds his life- and on the new album
            you, because your strength offers them so safe      “Goin'  Home”  his  timless  music”  [USA
            a prop” [Chapter 37, 428].                          Today,  2007,  September  7].  З.  Ковеч
                   Кўринадики, юқоридаги парчаларда             “rebuilds his life” метафорасини “LIFE IS A
            ҳайвон     ва    ўсимликларга       ўхшатиш         BUILDING”  концептуал  метафорасининг
            метафоралари       фаоллашмоқда.       Лекин        ривожланиш      рамзи    деб    ҳисоблайди.
            Рочестер  Жейнни  қўзичоқ,  қуш,  тўрғай,           Концептуал  асос  нега  айнан  шу  семантик
            гул,  бешбарглига  (lamb,  bird,  skylark,          ўхшатиш  эканлиги,  олимнинг  фикрича,
            flower,  woodbine)  қиёсласа,  ўзини  эса           интервью  олинаётганида  Домино  2005
            чўпонга       ёки     каштан       дарахтига        йилги  довул  пайтида  вайрона  бўлган
            ўхшатмоқда.        Жейннинг        жавобида         уйини  қайта  қураётгани  билан  боғлаш
            қўлланилаётган  метафоралар  бошқачароқ             мумкин [Kövecses 2010: 683].
            манбага эга. У Рочестерга бургут ва дарахт                 З.    Ковечнинг      ушбу     изоҳига
            сифатларини  бераётиб,  ўзига  чумчуқ               ишонадиган  бўлсак,  ижтимоий  вазият,
            (sparrow)      ва      чечак      (woodbine)        яъни  уйнинг  қайта  қурилиши  “LIFE  IS  A
            ўхшатишларини  сақлаб  қолди.  Бундай               BUILDING”  метафораси  янги  метафора
            тусдаги  метафораларнинг  пайдо  бўлиши             ривожига  концептуал  асос  хизматини
            жамиятда  эркак  ва  аёлнинг  ижтимоий              ўтаганлигини эътироф этишга мажбурмиз.
            мақоми  турлича  баҳоланишидан  хабар                      Бевосита     ижтимоий      муҳитнинг
            беради.     Бошқача      айтганда,    хотин-        метафора  танловидаги  ўрнини  изоҳлаш
            қизларнинг      нозик    табиатлиги     улар        учун  “Жейн  Эйр”  асари  матнидан  бир
            ҳақидаги  тасаввурга,  идрок  кўламига              мисолни келтирамиз:
            кўчади.  Бу  эса,  ўз  навбатида,  олам                    The  forehead  declares,  Reasons  sits
            манзарасининг       метафора      воситасида        firm and holds the reins, and she will not let
            концептуаллашиш  жараёнида  ўз  аксини              the fillings burst away and hurry her to wild
            топади.                                             chasms [Chapter 19, 190].
                   Биз      нутқий       фаолиятимизда                 Бу  ерда  образли  ифода  марказий
            метафоралардан       фойдаланар     эканмиз,        “EMOTION  IS  A  CAPTIVE  ANIMAL”
            уларни  мулоқот  кечаётган  ижтимоий                концептуал       метафораси        атрофида
            шароитга       мослаштиришга         ҳаракат        қурилганлигини      кўрамиз.     Метафорик
            қиламиз.  Ижтимоий  муҳитнинг  турли                тузилманинг       мазмуни      “ҳис-ҳаяжон”
            кўринишга  эга  бўлиши  қайд  этилди,  бу           назоратига  уриниш  қамровдаги  ҳайвон
            муҳит        суҳбатдошлар         ўртасидаги        назоратига  тенгдир.  “Қамровдаги  ҳайвон”
            муносабат,  яқинлик  меъёрлари  билан               (янада  аниқроқ  айтадиган  бўлсак  -  “асов
            белгиланиб, турли ижтимоий шароитларда              от”)       тушунчасининг          метафорик
            ўзаро  алоқага  киришаётган  шахсларнинг            концептуаллашуви  бевосита  муҳит  билан
            гендер  мақомигача  қамраб  олади.  Ушбу            боғлиқ.    Маълумки,       романда     ҳикоя
            ижтимоий  муносабатлар  билвосита  ва               қилинаётган       воқеалар      ХIХ      аср
            бевосита  контекстларда  намоён  бўлиши             Британиясида  кечган  ва  ўша  даврда  бу
            мумкинлигини ҳам унутмаслик лозим.                  юртда  асосий  транспорт  воситаси  от
                   Бевосита     ижтимоий      муҳитнинг         қўшилган  арава  эди.  Худди  шу  ҳайвон
            метафора  танловига  таъсири,  асосан,              Рочестерга  метафорик  тафаккур  юритиш
            оғзаки  мулоқот  шароитида  кузатилиб,              учун туртки беради.
            бадиий матнларда бирмунча кам  учрайди.

                                                           95
   91   92   93   94   95   96   97   98   99   100   101