Page 9 - 4-сон 2018 йил

Хорижий филология №4, 2018 йил

(―Маѐққа қараб‖) ларнинг романлари XX асрнинг 50 йилларигача бўлган АҚШ
билан бир қаторда Фолкнер романлари ҳаѐти ҳақида ҳикоя қилувчи роман-эпопея
(―Шовқин ва ғазаб‖) ҳам инглизча адабий яратишни мақсад қилиб қўяди. Шу мақсад
―модерн‖нинг ѐрқин намунасига айланди. йўлида у ўзининг полифоник (М.Бахтин)
Қолаверса, романтизм, натурализм ва структурага эга ―Сарторис‖ (Sartoris, 1929)
символизм адабий оқимларини, романини ѐзди. Романнинг ўз замони ва
шунингдек, оилавий-маиший проза макони мавжуд, унда ѐзувчи туғилган ва
анъаналарини, интеллектуал ―ғоявий яшаган жойларни осонлик билан таниб
роман‖ поэтикасини бир-биридан олиш мумкин. Хуллас, муаллиф кашф
фарқловчи адабий жараѐннинг якуний қилган Йокнапатофа округи Фолкнер
нуқтаси бўлиб қолди. прозасида одамни билиш, уни ўз-ўзи ва ўз
Аслида, Фолкнерга, ватандоши Эдгар табиати билан олиб борган аѐвсиз
Аллан Пога ўхшаб, оламшумул шуҳрат курашда, улуғворлик ва ожизликда кўриш,
Франция орқали етиб келди. Эҳтимол, бу ўз қўли билан яратган дунѐ ва ундан ўзи
ўзига хос тақдир қонуниятидир. Ахир, азоб-уқубат чекаѐтганини, қолаверса, ўраб
Париж ўтган асрлар давомида олган муҳитни англашнинг универсал
маданиятнинг авангард ўчоғига айланиб маконига айланди. Зоҳиран Фолкнер
улгурган азим шаҳар эди. Бошқа романлари муайян минтақага
америкалик замондошларидан фарқли боғлангандек, уларда АҚШ жанубининг
ўлароқ, Фолкнер ―аср интиҳоси‖, реал ҳаѐти ўз ифодасини топади.
―декаданс‖, ―жинс ва феъл-атвор‖ каби ―Сарторис‖ романи Йокнапатофа округи ва
долзарб муаммолар мажмуини теран унинг пойтахти Жефферсон шаҳри
англагани ҳолда, ўзига маъқул услубда тасвирланган биринчи асар бўлди. Роман
ижод қилди. Бу хусусда француз адиби, дастлаб ―Чанг босган байроқлар ‖(Flags in
Нобель мукофоти лауреати (1964) Жан- the Dust) деб номланганди.
Пол Сартр ―Фолкнернинг ―Шовқин ва Она юртидан фақат фавқулодда
ғазаб‖ романида замон ҳақиқати‖ (1939) ҳолатларда узоқлашган, ўз уйида муқим
номли мақоласида чуқур мушоҳада яшаган Фолкнер, режа билан жилд
юритади. ортидан жилдга уланган ўн тўққиз
Дастлаб француз символизм номдаги романларини ѐзиб, нашр
шеърияти (П.Верлен, С.Малларме, эттиради. Улар қаторига ―Мусо, ерга туш‖
Г.Аполлинер) га қизиққан Фолкнер (Go Down, Moses, 1942) новеллалар
А.Суинберн ва Т.С.Элиот таъсирида шоир китоби(ѐки новеллалардан иборат
бўлмоқни ният қилган. Бунинг натижаси роман)ни ва ҳикоялардан иборат яна
4
ўлароқ, 1919 йилда унинг ―Фавн нинг тўртта тўпламни ҳам қўшиб қўйиш

пешин уйқуси‖ (L‟Après midi dun Faun) мумкин.
номли биринчи шеъри ―Нью Рипаблик‖ Фолкнер қаламига мансуб асарларни
(New Republic) журналида босилиб чиқади. шартли равишда икки асосий гуруҳга
1924 йилда Фолкнер ―Мармар фавн‖ (The ажратсак бўлади. Биринчи гуруҳга
Marble Faun) номли биринчи шеърий ѐзувчига шуҳрат келтирган мураккаб
тўпламини нашр эттирди. Адабий сюжетли ―Шовқин ва ғазаб‖ (The Saund
танқидчилик ―шеърларда муаллиф дунѐни and the Fury, 1929), ―Мен ўлаѐтганимда‖
шоирона ҳис этиб куйлаш билан бир (As I Lay Dying, 1930), ―Абсалом,
қаторда, уларнинг аксар қисми Абсалом!‖ (Absalom, Absalom, 1936)
символистларга тақлидан ѐзилгани сезилиб романларини, шунингдек, ―Мусо, ерга
туради‖, деган баҳони олади. туш‖ китобидаги ―Айиқ‖ (The Bear, 1942)
Фолкнер Шимол ва Жануб роман-новелласини киритиш мумкин.
ўртасидаги фуқаролар уруши давридан то Уларнинг барчаси, тор маънода тарих
жумбоғига, кенг маънода эса замон
4
фавн – қадим юнон мифологиясида: тилсимига бағишланган. Тарих ва замон ўз
ҳосилдорлик, чорвачилик, дала ва ўрмонлар қаърида яшириб келаѐтган сиру
маъбудаси.

8