Page 12 - 4-сон 2018 йил

Хорижий филология №4, 2018 йил

Асли америкалик, бироқ Европада софдил бола (Бенжи Компсон) тасаввурига
муқим яшаб қолган ѐзувчи Эзра Паунд сиғмайдиган тушунчалардир. Шу боисдан
лирика турининг ижодий кучи ҳақидаги ҳам, Кэдди Компсонни юз фоиз реал,
масалани кўндаланг қўяркан, ушбу ўзига ҳаѐтдан олинган образ, деб ҳисоблаб
хос энергия ―контур(шакл)ларни ювиб бўлмайди. Яхшиси, романда Кэдди йўқ,
ташлайди, қайта-қайта гуруҳларга бўлади десак тўғрироқ бўлади. Романда унинг
13
ва яна бирлаштиради‖ , дея таъкидлайди. хатти-ҳаракатларига, қилиб қўйган
Бошқача айтганда, гап эмоционал ва ишларига, тушиб қолган аҳволига турли
интеллектуал яхлитликни ясовчи матн вақтга мансуб тўрт нуқтаи назар (1928 йил
ҳақида бораркан, Т.С. Элиот фикрича, 7 апрель; 1910 йил 2 июнь; 1928 йил 6
бора-бора сўзлар билан кенгаювчи, апрель ва 1928 йил 8 апрель) ва ҳикоя
йириклашиб борувчи матн структурасини қилишнинг тўртта, яъни ушбу
айнан маъно ва оҳанг ҳосил қилади. Ҳар ѐндашувларга айнан тўғри келувчи услуб
қандай шеърий асар ўзида ижодий илҳом мавжуддир. 1928 йилнинг 6, 7 ва 8
манбаи бўлмиш ҳиссиѐтга тўла апрелига Пасха арафасидаги жума ва
маъноларни вазн ва қофияга асосланган шанба ҳамда Пасха куни тўғри келади.
ҳолда ифода қилади. _____―Шовқин ва 1910 йил 2 июнь куни эса Кеддининг укаси
ғазаб‖ романи айнан ―шовқин‖, яъни – ўз опасига бўлган жавобсиз муҳаббатдан
ѐзувчининг ―ғазаби‖ билан шеърият руҳан эзилган, ишончни йўқотган ва қора
мусиқаси тўқнашувининг ѐрқин кунларга учраган Квентин Компсон ўз
намунасидек намоѐн бўлади, ушбу жонига қасд қилади.
жараѐнни акс эттиришга ҳаракат қилади, Романнинг ички монолог ва ―онг
улкан бадиий маконга айлантирмоқчи оқими‖ услубида ѐзилган биринчи уч
бўлади. Ушбу тўрт фаслдан иборат фаслида ўттиз уч ѐшли ақли заиф Бенжи
романда ижодий шижоат манбаси Компсон, энциклопедик билимга эга
сифатида аѐл образи, аѐллик ибтидоси бош талаба Квентин Компсон, сурбет ва
омилдек талқин қилинади. Гап худбин, ҳамиша ўз фойдасини кўзловчи
қаҳрамонлардан бири – Кэдди Компсон Жейсон Компсон сингари бир-биридан
ҳақида кетмоқда. Муаллиф унинг кескин фарқ қилувчи персонажлар
портретини чизаркан, шундай тасвирланади. Жейсон зиммасига,
таърифлайди: ―...орқаси кир бўлиб кетган қачонлардир катта шарафга эга бўлган,
иштончали қизалоқ олмурут дарахтига донғи бутун Жанубга ѐйилган зодагон
чиқиб олиб, деразадан дафнга тайѐргарлик Компсонлар оиласини хонавайрон қилган
қандай кетаѐтганини кузатаркан, пастда отасининг вафотидан сўнг, ўз онасини ва
турган акаларига нималар бўлаѐтганини тентак укасини боқиш, рўзғорни амал-
14
айтиб турарди‖ . тақал тебратиш вазифаси юклатилган.
Кэдди романда жонли, реал қиѐфада Квентин гарданига эса, опасининг валади
тасвирланади: бошида – қувноқ ва беғам зино қизини тарбия қилиш ва қора танли
қизалоқ; сўнгра, маҳаллий йигитлардан хизматкорларнинг иссиқ-совуғидан хабар
бири билан дон олишган эҳтиросли, олиб туриш юки тушган. Агар Бенжи учун
ҳиссиѐтларини жиловлай олмовчи етилган Кэдди – дунѐдаги энг азиз одам, ―объектив
қиз; кейинчалик, оиласи бошига тушган замон ва макон‖ ифодаловчиси бўлса,
иснодни яшириш мақсадида шошилинч Квентин учун – зинога етакловчи ҳирсли
эрга бериб юборилган жувон; баъдаз, муҳаббат ва тийиб бўлмас нафрат, кўзни
қўлида чақалоғи билан оиласидан қонга тўлдирувчи жаҳлнинг сабабчиси,
ҳайдалган аѐл. Қанчалик реал бўлса, фожиавий йўқотишнинг тимсолидир.
шунчалик нореал ҳам, негаки вақт ва ўлим Жейсон учун эса – шахсий омадсизлик,
ўйлаганидек бўлмаган ҳаѐт,

13 Элиот, Томас Стернз. Назначение поэзии. бахтсизлигининг бош сабабчиси, вақти-
Статьи о литературе. – Киев: AirLand, 1996. – с. 78. вақти билан мўмай (у Мемфисда яшовчи
14 Уильям Фолкнер. Шум и ярость; Свет в Кэдди қизига яхши қараши учун
августе. – М.: Правда, 1989. – с.124.

11