Page 45 - 1-2019
P. 45
Хорижий филология №1, 2019 йил
ЗУЛФИЯ ИЖОДИГА АДАБИЙ ТАЪСИРНИНГ САМАРАЛАРИ
Умурова Гўзал Хотамовна,
СамДЧТИ катта ўқитувчиси, филология фанлари номзоди
Калит сўзлар: Адабий таъсир, бадиий маҳорат, лирик кечинма, методология, адабий
мерос, интертекстуаллик.
Зулфия ижодида адабий таъсирнинг Кўринадики, ўзбек мумтоз адабиѐти
роли масаласига ойдинлик киритишга намуналари билан танишиб чиққанидан
уринар эканмиз, биз ўрни-ўрни билан сўнг, шоирада бошқа халқларнинг адабий
таҳлилнинг ҳам контекстуал, ҳам меросига қизиқиш, улардаги илғор
имманент кўринишларидан фойдаланамиз. тажрибалардан ўрганиш эҳтиѐжи пайдо
Академик Б.Назаров ―Адабий таъсир бўлган. Бу эҳтиѐж кун сайин кучая
ва типологик яқинликни ўрганишнинг борганидан у рус тилини чуқурроқ
айрим методологик масалаларига доир‖ ўрганишга ва улуғ шоирларнинг асарлари
мақоласида адабий таъсирга қуйидагича билан яқиндан танишишга қарор қилади.
таъриф беради: ―Адабий таъсир қўшни, Шу ўринда, адабий таъсирнинг ўзига хос
ѐндош, замон ва макон масаласида ички кўриниши – бир-бирига кўнгил қўйган
ҳамда турлича манзил ва олисликдаги икки ижодкор ўртасидаги мулоқот,
адабиѐтлардан ўрганиш асосидаги ижодий ўзлаштириш ҳақида ҳам эслаб
такомиллашув манбаи, жараѐни ва ўтиш зарурдек: ―1937 йилда иккинчи
ҳосиласи‖ [2,6]. Демак, ҳар қандай миллий китобим – ―Қизлар қўшиғи‖ босилиб
адабиѐт ўз қобиғи атрофида тўла-тўкис чиқди, лекин бу китоб ҳам шеъриятдаги
ривожлана олмайди, бунинг учун ташқи ақалли ибтидоий камолотнинг, чинакам
адабий таъсир, ўзаро яқинлик зарур маҳоратнинг бўсағаси бўлолмади. Энди
бўлади. Ўзбек шеърияти ўтган аср ѐзмасдан тура олмайдиган бўлиб қолган
бошларида аруздан бармоқ томон эдим, шекилли – китоб чиқариш гашти ҳар
силжиган экан, бу ўзгаришлар ҳам адабий нарсадан кучли-да, – лекин нима ҳақида
алоқалар ва унинг таъсирида кечганига ѐзаримни ҳали астойдил билмасдим,
шубҳа йўқ. Айни шу даврда яшаб ижод шунинг учун буни қандай қилиш
қилишни бошлаган, шу адабий муҳитдан кераклигини тушуна олмас эдим. Иккинчи
нафас олган Зулфия ижодида адабий китобни ѐзаѐтганимда бир куни Ҳамид
таъсир, ижодий ўрганиш, ўзлаштириш Олимжондан шундай деб сўраганим
жараѐни қандай кечди? эсимда: ―Нима учун илк ѐзган шеърнинг
Бу саволга шоиранинг шеъриятдаги ҳеч поѐни бўлмайди? Қайси бандда
илк қадамлари ҳақидаги сўзларидан жавоб тўхтатмайин, яна давом эттирса
топамиз: ―30-йилларда Лермонтов, бўлаверади-я!‖ У кулиб туриб, бундай
Некрасов, Пушкин, Фет, Тютчев деган эди: ―Чунки ҳар бир шеърингизда
шеърларини биринчи марта рус тилида бира тўла ҳамма гапни айтиб олмоқчи
ўқиб чиқдим ва шоир учун муҳими фақат бўласиз, ваҳоланки, бундай қилиш
нимани айтишгина эмас, қандай айтиш ҳам ярамайди. Кейин, биласизми, шеърни
эканлигини англаб етдим... Менинг охиридан бошлаб ѐзиш керак…‖ Унинг
шеърларимнинг шаклланишида, керакли, маслаҳати нақадар нозик ва аниқлигини,
ягона сўзни излаб топиш тажрибасида бу кейинчалик, ўзимда назмхонлик қилиш
ишнинг машаққатини яхши биладиган, эмас, балки бирон муҳим ва юрагимда
чинакам катта шоир Ҳамид Олимжоннинг тугилиб қолган фикрни баѐн қилиш
хизмати улкан бўлди...‖ (―Камалак‖, 128- зарурати етилгач, тушундим...
б.) Мен энди шеърларга ўз руҳий
тарихимнинг бир парчасини жойлаштира
44
