Page 46 - 1-2019
P. 46
Хорижий филология №1, 2019 йил
бошладим, бу парчанинг ўз тугуни, адолатлики, ѐлғиз ҳақиқатгина унинг
кульминацияси ва ечими бор эди. Энди ҳаѐтий синовларига тоб бериб қола олади.
ѐзмоқ учун, Лев Толстой айтганидек, Пушкин ана шундай яққол ҳақиқат,
дастлаб газнинг учини учига улаб олишим Пушкин ижоди – замонлар ўтган сари
керак эди. Шеърни бошлаб қўйиб, охирини заминда кенгроқ ѐйилиб, тўлиб оқаѐтган
топмагунимча, уни давом эттира олмас ҳақиқат дарѐси. Замондан замонга
эдим. Эндиликда қаѐққа қараб буюклиги билан тобора донг таратаѐтган
кетаѐтганлигимни билганимдан йўлнинг ўлмас шоир – Пушкин!‖ (―Камалак‖, 197-
энг қисқасини излаб топиб олардим, б.)
натижада шеърларим кўнгилдагидай бўла Дарҳақиқат, Пушкин даҳоси илгари
бошлади‖(―Камалак‖, 145-б). сурган умумбашарий ғоялар асрлар оша
Зулфия рус шоирларидан кўплаб халқларнинг миллий шеъриятида
А.Пушкинни, Н.Некрасовни алоҳида бир акс-садосини бермоқда. Унинг шеърларида
меҳру муҳаббат билан севганини мақола ва гавдаланган қаҳрамонларнинг эзгу ўй-
суҳбатларида тез-тез эсга олади. Улуғ ниятлари, самимий ҳис-туйғулари кўплаб
шоирларнинг ўз руҳиятига яқин кўплаб шоирларни қўлга қалам олишга ундаши
асарларини ўзбек тилида жаранглатиш турган гап. Улуғ санъаткорларнинг дунѐни
бобида ҳам шоира кўп заҳматлар чеккан. идрок қилиш ва тасвирлаш усуллари шу
Зулфиянинг бу шоирларга бунчалик қадар ѐрқин бўладики, бошқалар ҳам
эътиқод қўйишининг боиси улар беихтиѐр уларга эргашиб, шу йўсинда
ижодидаги инсонийлик, поклик, маънавий шеър ѐза бошлаганини билмай қоладилар.
жасорат, бурч ва садоқат каби Бироқ асл санъаткорлар буюкларни
фазилатларнинг юксак пардаларда такрорламайдилар, улардан таъсирланиб,
куйлангани бўлса, ажаб эмас: ―Классик янги санъат намунасини дунѐга
шоирларнинг кишига таъсир этадиган келтирадилар. Бунга Зулфиянинг
ажойиб кучи ва киши билмас сири бор, ―...йиллар ўтган сайин ўз-ўзингга
чоғи. Масалан, Сиз Пушкиннинг ―Тунги талабчанлигинг ошиб боради. Тажрибанг
туман ухлар Грузия тепалигида‖ қанча кўпайса, бировларнинг эски ѐ янги
мисрасини олинг. Оддий, жуда оддий шеърлари билан қанча кўп танишсанг,
сўзлар. Лекин, бу ерда, бу сўзларнинг бирон чинакам гап топиб айтишинг
замирида қанча шеърият ва теран маъно нақадар зарурлигини шунча яққол ҳис
бор. Бу манзарани, табиатдаги кайфиятни қиласан‖, деган сўзлари мисол бўла олади.
ѐлғиз худди шундай сўзлар билан, фақат Адабиѐтшунос Улуғбек Ҳамдам
шундай иборалар билангина ифода этиш замонавий адабиѐт илмидаги ―муаллиф
мумкиндай гўѐ. Бу ерда гўѐ ҳамма нарса ўлими‖, ―интертекстуаллик‖ тушунчалари
аниқ тўла айтилган, содда, чуқур ва жонли. ҳақидаги қарашларини баѐн қилар экан,
Пушкин шеъриятининг қудрати, тақлид, таъсир, атайинлик, ижодий
назаримда шундаки, Сиз ўзингиз учун энг таъсирланиш каби ҳодисаларнинг ҳар
оғир дақиқаларда ўқисангиз ҳам, Сизни бирига алоҳида тўхталади. Айниқса, унинг
бутун бир бошқа дунѐга олиб чиқади. ―интертекстуаллик‖ тушунчасига берган
Сизни гуѐ баҳор эркалаб ўтади. изоҳи асосли бўлиб, ижодий таъсир
Дилингизни рутубатлардан тозалайди. Бу масаласини бир қадар ойдинлаштиришга
Пушкин шеъриятининг ҳар бир дилни кўмаклашади: ―...Инсон боласи дунѐга
куйлашга чорловчи фусункор наъмаси, келиши билан атрофга ўрганишга мойил
сўзларда парча-парча бўлиб яшаб қолган кўзларию қулоқларини тикади. Унинг
шоир юрагининг оташлари! билими оламдан ва одамдан келади.
Улкан шоир Пушкин дунѐга келган Шаклланиши мобайнида сўз, гап, гап
замон билан бизнинг ўртамизда юз йиллар конструкциялари, матн... буларнинг
ястаниб ѐтибди. Қанча шоирлар келиб- барини у ташқаридан, жамиятдан,
кетмади. Кимлар қолди, кимлар қолмади. одамлардан ўрганади. Ранглару
Зеро, замон ғалвири шундай шаддод, товушларни ҳам худди шундай, тап-тайѐр
45
