Page 47 - 1-2019

Хорижий филология №1, 2019 йил

ҳолда қабул қилади. Бошқача айтганда, Ўқир ўз тилида Сизни не эллар!
саналганларнинг ҳаммаси – бир қолип. (―Тонг билан шом аро‖, 76-б.)
Инсон ҳар қандай фикрни ана шу Айни пайтда, реминисценциялар
қолиплару шакллар ѐрдамида ифода соҳаси ўзгалар асаридан парча-кўчирмалар
қилади. Шунинг ўзиѐқ инсон томонидан келтиришдан кўра анча кенгроқ.
яратилган ҳар қандай ижод намунаси Зулфиянинг баъзи шеърларида устоз ѐки
мутлақ аслият эмаслигига далил. замондош ижодкорларнинг асарлари эслаб
Бинобарин, ѐзувчи асари ҳақиқатан ҳам ўтилади, бу асарларни яратган шоирлар
интерматн, яъни матнлар ичида даҳосига эҳтиром – муносабат сезилиб
матндир‖[4, 128]. туради. Мисол учун, Ойбек ҳақидаги
Энди реминисценция ва ―Қуѐшли қалам‖ достонида улуғ шоир
интертекстуаллик терминлари ѐзган асарларга ҳавола қилинади,
англатадиган маънолар мағзини чақиб реминисценциянинг ўзгача бир кўриниши
кўришга ҳаракат қиламиз. Бадиий матнда бўй кўрсатади:
ўзидан аввалги адабий маълумотларга; Қизча – Ҳурилиқо сеҳрлангандай.
алоҳида бадиий асар ѐки асарлар гуруҳига Кўзин узмай турар шоир юзидан,
ҳавола қилиш, илгариги асарларни ―Ким эди бу яқин таниш,
эслатиш реминисценция термини билан бузруквор?‖
изоҳланади. Бошқача айтганда, Фикрин қийнаганин уқиб кўзидан,
реминисценция – адабиѐтдаги адабиѐтлар – Бу Ойбек домла-ку! – дейман
образларидир. Унинг энг кўп тарқалган сервиқор.
тури аниқ ѐки ноаниқ, ―қўштирноққа Кўзи офтоб чўккан чуқур чашмадай
олинган‖ ѐки тагмаъно орқали Тиниқ учқун билан ѐниб кетади.
англашиладиган яширин парчадир. Дўлти лабда кулгу соф карашмадай
Реминисценциялар муаллиф томонидан Энтикиб шодлигин баѐн этади:
асарга онгли тарзда ва бирор мақсадни ―Қутлуғ қон‖,
кўзлаб киритилиши ѐки унинг иродасидан ―Навоий...
ташқари, беихтиѐр кириб қолиши ―Қизлар‖ достони...
(хотирланиши) ҳам мумкин. Ҳаммасини ѐзган домлами чиндан?
Парча ҳолидаги реминисценциялар Нигоҳ-ла эркалаб Ҳурилиқони,
муаллифники бўлмаган нутқнинг алоҳида Адиб ўй суради ѐ ѐзар зимдан (―Тонг
кўринишларидан ҳисобланади. Улар билан шом аро‖, 156-б.).
ижодкорнинг ўз салафлари қарашларини Шеъриятда бошқа санъатларнинг
қабул қилиши ва маъқуллашини ѐки реал ҳаѐтда мавжуд ѐки тўқима орқали
аксинча, илгари яратилган матнга ўхшатма ўйланган намуналари ҳам адабий
қилиш асносида баҳслашиш ниятида реминисценциялар кўринишида учраши
эканлигини билдиради: ―...парча мумкин. Бунга шоиранинг рассом Чингиз
келтиришлар қанчалик хилма-хил Аҳмаровга атаб ѐзган шеърини мисол
бўлмасин, ҳар хил ва аксар бир-бирига келтириш мумкин. Зулфия рассом
ўхшамаган ―овозлар‖ шундай контекстда мўйқаламининг кучи билан қайта тирилган
тажассум топадики, ундаги ўзгалар сўзи аждодларимиз сиймоси олдида ҳайратдан
орқали муаллиф фикри (унинг ўзга фикрни лол қотади, суратда тасвирланган образлар
маъқуллаши ѐки рад этиши) англашилади‖ парча-парча ҳолида шеърга кўчади,
[1,71]. Бунга шоиранинг ―Пушкинга‖ томошабин-китобхон рассомлик
шеърида Навоийдан келтирилган парчани санъатининг нозик сирлари билан таниша
мисол келтириш мумкин: бошлайди.
Навоий демишки: Шоирлар ижодида, жумладан, йирик
―Шеър – дил ҳамроҳи‖. шоирларда ҳам, турли-туман манбалардан
Бугун юлдуздан кўп Сиз ҳамроҳ олинган кўплаб реминисцециялар учрайди.
диллар. Зулфия асарлари – унинг лирикаси,
Қани эшитсангиз, қай жаранг, оҳанг достонлари миллий ва хорижий

46