Page 104 - 4-2019

Хорижий филология №4, 2019 йил

ҲОЗИРГИ ЗАМОН ЭРОН НАСРИДА ҚУРЪОНИЙ
ВА ИСЛОМИЙ МОТИВЛАР

Турдиева Ойдин Зафардиновна,
Тошкент давлат шарқшунослик институти ф.ф.д.

Калит сўзлар: Эрон, ҳикоя, аёллар адабиёти, Важиҳе Сомоний, исломий мотивлар ва
образлар, Қуръон.

Ҳозирги замон Эрон адабиётида, кучайганлиги эътироф этилади.Мана шу
хусусан, ҳикоянависликда жаҳон адабий ўтган давр мобайнида Эрон насри сифати
жараёнларига хос янги бадиий тамойиллар билан ҳам ва миқдори билан ҳам ўзгарди.
намоён бўла бошлагани мутахассисларга ХХ аср 90-йилларидан кейин Эрон
маълум. Эрон ҳикоясига янги мавзулар, ҳикоянавислигининг ўзига хос
янги талқинлар, воқеликни тасвир этишда хусусиятларидан бири адабиёт майдонига
психологизм, модернистик усуллар, аёл ёзувчилар янги авлодининг кириб
мифлаштириш ва бошқа услубий келиши бўлди. Улар Симин Донешвар,
воситалар кириб келди. Ҳикоянавис аёллар Шаҳрнуш Порсипур, Ғаззолэ Ализода,
ижоди ривожланди. Гули Тараққий каби ўз ижодий
Замонавий Эрон насрининг шиддат фаолиятларини ислом инқилобидан олдин
билан ривожланиб бориши шарқшунос бошлаган адибаларнинг анъаналарни
адабиётшунослар олдига насрни давом эттириб, аёл ижодиётини янада
оммалаштириш ва таҳлил қилиш билан бойитдилар.
боғлиқ янги вазифаларни қўяди. Бугунги кунда самарали ижоди билан
Ҳозирги замон эрон адабиётида Эрон ҳикоячилиги тараққиётига ўзининг
ҳажвий, эртаксимон, маиший, сиёсий муносиб ҳиссасини қўшиб келаётган
ҳикоялар билан бир қаторда диний адибалардан бири Важиҳе Али Акбари
6
мавзудаги ҳикоялар алоҳида ўрин Сомонийдир В.Сомонийнинг ҳикояларида
эгаллайди. Бу ҳолатни 1979 йилги ҳам исломий мотивларнинг турли
инқилобдан кейин адабиёт ва санъатда шаклларда қўлланилишига (исломий
диннинг ўрнига аҳамият берадиган ва бу ғоялар, исломий образлар) гувоҳ
борада адибларни тарбиялайдиган расмий бўлишимиз мумкин. Адибанинг “
Ислом тафаккури ва санъати идораси ” (“Кўзларим йўлингда”) ҳикоялар
ташкил этилиши, унинг фаолияти тўпламидан жой олган (“Ёмғир
натижаси дея изоҳлаш мумкин. Инқилоб остида”) 7 номли ҳикояси ана шундай
асрлар мобайнида давом этган шоҳ ҳикоялар жумласидандир. Ҳикоя
ҳукмронлигига якун ясагани натижасида сюжетини бош қаҳрамон – Аёлнинг кўкрак
мамлакат ижтимоий-сиёсий ва маънавий- бези саратонига чалиниши билан боғлиқ
маданий ҳаётида катта ўзгаришлар содир
бўлганлиги кузатилади. Бу ўзгаришлар 6 У 1976 йили Теҳронда таваллуд топган. Адабиёт
Эрондаги адабиётга ҳам ўз таъсирини майдонида ўтган йиллар узлуксиз ва сермаҳсул
ўтказмай қолмади. Бир томондан бу фаолияти давомида турли нашриётлар билан
” (“Синган кўприклар”),
ҳамкорликда “
ўзгаришлар инқилобдан кейинги “ ” (“Настарин ифори”), “ ” (“Бир
дастлабки йилларда маданий-маънавий туш каби”), “ ” (“Қалдирғочлар”), “ ”
ҳаётни исломлаштириш тамойили (“Осмон келини”) номли бир қатор ҳикоялар
кучайганида намоён бўлса, сўнгги ўн тўпламларини чоп эттирди. Унинг ҳикояларида
йилликларда адиблар ижодида бу нафақат эронликлар ҳаётининг миллий колорити,
балки кундалик ҳаётнинг турли ташвишларини
босимдан чиқиб янги мавзулар, шаклий- бошидан кечираётган инсонларнинг ички
услубий изланишлар, воқеликни янгича кечинмалари, кайфияти жонли тасвирлаб берилган.
тасвирлашга интилиш тамойиллари 7 (2008)

103