Page 75 - 4-2019

Хорижий филология №4, 2019 йил

муяссар бўлдилар. Давенант қироллик Давенант ва унинг издошлари инглиз
театрида ўзининг яна иккита пьесасини драматургиясининг кейинги, ниҳоятда
саҳналаштиришга улгуради, улар юксак даври – Жон Драйден
“Испанияликларнинг Перудаги жаҳолати” драматургиясига йўл очиб берди.
(The Cruelty of the Spaniards in Peru, 1658*) Жон Драйден (1631—1700)—
ва “Франсис Дрэйк тарихи” (Ihe History of реставрация даврининг буюк
Sir Francis Drake, 1658*) пьесалари эди. намояндаларидан бири бўлиб, нафақат
Шундай қилиб, Давенант Реставрация шоир, танқидчи ва буюк драматург балки,
даври инглиз театри тарихида кейинги драма санъати хазинасининг асосчиси ҳам
босқичга йўл очиб берди. Карл II тахтга эди. Унинг инглиз адабиётига қўшган
ўтиргач, театрлар фаолиятини олиб ҳиссаси шунчалик улканки, 1660 йилдан
бориши учун икки кишига патент 1700 йилгача бўлган вақтни “Драйден
берилади, улар Вильям Давенант ва Томас даври”деб инглиз адабиёти тарихида
Киллигрю (Thomas Killigrew, 1612 - муҳрлаб қўйганлар. XX аср адабиёт
1683)лар эди. Томас Килльгрю ва танқидчиси Т.С. Элиот Драйденни
Давенант, шубҳасиз, Реставрациянинг илк Шекспирга қиёслаб, XVII асрнинг энг етук
даврига ўзларининг улкан ҳиссасини драматурги деб атайди.
қўшган. Жон Драйден 19 август 1631 йил
Давенант услубига назар солсак, Нортгемптоншир графлигининг Аундл
унинг асарлари ниҳоятда жонли тил, ранг- шаҳарчасида ўрта хол мулкдор оиласида
баранг бадиий буёқларга ҳамоҳанг шеърий дунёга келди. У Вестминстер мактабида
қолипда ёзилган бўлиб, инглиз театри ва бошланғич, Тринити коллежида ўрта
драмасининг навбатдаги тараққиёт таълимни, сўнг Кембриж университетида
поғонасига кўтарилишига бир туртки бўла олий таҳсил олди. У ёшлигидан шеъриятга
олди. 60-йилларда адиб изидан яна икки ихлос қўйган ва илк шеърларини
драматурглар Натаниэль Ли (1653 – 1692) талабалик давридаёқ ёзган эди. Ёшлигида
ва Томас Отвей (1652 – 1685) Драйден республикачи – пуритантлар
драматургияни давом эттирдилар. тарафдори бўлган. Адиб ижодида илк бор
Бу даврда театрлар ҳаётини халқ эътиборига тушган асарлари,
қаҳвахоналар ва клублар янада бойитишга Кромвель вафотига бағишланган 1658 йил
хизмат қилди. 60 - йилларда бу каби ”Қаҳрамонлик Станслари” (”Неroique
янгилик Лондонда урфга кириб, клубларда Stanzas”), “Англия, Шотландия ва
томошалар билан бирга сиёсий, адабий ва Ирландия ҳимоячиси лорд Оливер Хазрати
театр янгиликлари муҳокама қилинар эди. олийлари ўлимига бағишланган поэма” (A
Тарихга назар солсак, Реставрация Poem upon the Death of His late Highnesse
даврида театр ва драматургия инқилобдан Oliver, Lord Protector of England, Scotland
олдинги даврлардан анча фарқланишини and Ireland, 1659) бўлиб, уларда
кузатамиз. Эндиликда оддий халқ ҳаёти Кромвелни “давлат ҳимоячиси” сифатида
ёки манфаатлари ҳисобга олинмас, асар таърифлар экан, уни антик қаҳрамонларга
услуби, мавзуси, ҳатто кайфияти сарой қиёслайди. “Кромвель жангу жадалларга
аёнлари ва зодагонлар томонидан барҳам бериш учун жанг қилди ва ўзини
белгиланарди, бу эса пьесаларни санъат ғолиблиги туфайли давлатда тинчлик
асаридан кўра кўпроқ сиёсий асарларга ўрнатди, миллатнинг қадр-қиймати
ўхшашига туртки берди. Шу тарзда бир юксалди. Кромвелнинг хукмронлиги
қатор бадиийликдан йироқ бўлган дидсиз фалакнинг бир марҳамати ва ўзидан кўра
пьесалар яратилди. Буларга Джон Тэтем халқи, вазир-у уламолар маанфатларини
2
(John Tatham, 1632-1664) ва Роберт устун қўйган”, - деб уни кўкларга кўтарди.
Говарднинг (Sir Robert Howard, 1626-1698) Бироқ икки йилдан сўнг, Кромвель
пьесаларини мисол қилиб кўрсатиш
мумкин. 2 История английской литературы. Том 1. Выпуск
второй М. Издательство Академии Наук СССР,
1945 Бычков М. Н.

74