Page 76 - 4-2019

Хорижий филология №4, 2019 йил

хукмронлигига барҳам берилгач, у Achitophel, 1682 йил) асарини чоп эттирди,
Стюардлар томонига ўтди ва 1660 йил шу орқали виглар лорди Шефстберини
Карл II сиёсатини қўллаб-қувватлаб, лотин танқид остига олди. Бир йилдан сўнг унинг
тилида номланиши билан “Астреа Редукс” монархияни қўллаб-қувватлаб ёзган яна
(Astraea Redux) (Муқаддас Карл II олий бир шеърий асари “Медаль;
хазратларининг тикланиши ва қўзғолончиларга қарши сатира” (The
ҳукмронлиги) ва “Олий хазратларининг Medall. A Satyre against Sedition, 1682)
тож кийиш маросимига” (То His Sacred асари дунё юзини кўрди. Шу йилнинг
Majesty, a Panegyrick on His Coronation, ўзида Драйден ўзининг адабий-сиёсий
1661) асарларини яратди. Бу асарлари ижод маҳсули бўлмиш, инглиз шоири ва
орқали адиб тахт қонунан ўз эгасини драматурги Томас Шедуэльга(Thomas
топганлиги ва айнан қирол Карл II Shadwell) қарши “Мак-Фленко” (Mac
давлатда тинчлик ва тартибни ўрната Flecknoe) сатирик поэмасини яратади ва
олишини таъкидлади. Драйденнинг мазкур адибнинг бу поэмаси келгусида Александр
асарлари муаллифнинг тинчлик Поупга унинг “Дунсиада” асарини
севарлигини, ўз ватанига фидойи яратишида манба бўлиб хизмат қилди.
эканлигини исботлайди. Драйден Драйденнинг келгуси ижоди
фуқаролар уруши давлатни фалсафий-дидактик характерда бўлиб,
парокандаликка, иқтисодий инқирозга, черковлар обрўсини ҳимоя қилишга
инсонийлик қадр-қийматининг емирилиши қаратилди , бунга мисол қилиб унинг
ва ягона анархияга олиб келиши муқаррар шеърий асари "Religio Laici ёки оддий
3
деб таъкидлайди . Иккала асарда ҳам бу кимса эътиқоди" (Religio Laici or a
каби парокандалик ва анархияни инсоният Layman's Faith, 1688) бўлиб, инглиз
ўз ақл – идроки , сабр-тоқати , иродаси черковларини танқидчилардан химоя
орқали енгиб ўтиши мумкинлиги кўзда этишга хизмат қилган. Бироқ адиб
тутилган ва айнан Реставрация даври кейинчалик католик черкови тарафдори
адабиётининг асл мақсади бўлган. бўлиб, Яков II тахтга ўтиргач ҳеч
Кромвель ҳам, Карл II ҳам асарларда халқ иккиланмасдан католик динини қабул
осойишталиги ва фаровонлиги йўлида қилди ва католик черкови манфаатларини
курашган одил хукмронлар сифатида ҳимоя қилиб “Буғу ва пантера” (The Hind
таърифланган эди. Кейинчалик, 1667 йил and the Panther, 1687) асарини яратди.
канцлер Календон ва унинг қизига атаб, 60-йилларга келиб Драйден ўзини
“Ажойиб 1666 йил” тарихий поэмаси ижодга, тамомила драма ва театрга
(Annus Mirabilis: The Year of Wonders бағишлайди ва жаҳон адабиёти хазинасига
1666) ни яратди. Асарда Англия ва турли жанрдаги 27 пьесани мерос қилиб
Нидерландия уруши билан боғлиқ бўлган қолдирди. Бу йўлда адиб комедия ва
тафсилотларни, давлат ичидаги инқирозни трагикомедияларни яратди: “Ёввойи
катта машаққат билан енгиб ихлосманд” (The Wild Gallant, февр. 1662-
ўтилганлигини қаламга олди. 1670 йилда 1663*), “Айниган сэр Мартин” (Sir Martin
адиб ўз асарлари учун муносиб Mar-all) ва бошқалар инглиз
тағдирланди, у сарой шоири ва тарихчиси драматургиясида машҳурдир.
мақомига эга бўлди. Трагикомедия жанрида Драйден
Драйденнинг кейинги ижоди тўла ихлос қўйган француз узтозлари-
Реставрация даврига хизмат қилишга Александр Арди ва Флетчер бўлган.
бағишланган эди. 1681 йил торилар ва Эҳтимол шу сабабли, адибнинг
виглар ўртасида тожу тахт учун олиб трагикомедиялари комедияларидан кўра
борилган жангу жадалларга бағишланган муваффақиятлироқ бўлган.
"Авессалом и Ахитофель" (Absalom and Буларга мисол қилиб, ”Сирли муҳаббат
ёки бокира Қиролича” (Secret Love, or the
2.История английской литературы. Том 1. Выпуск Maiden Queen, март 1666-1667*), бу асар
второй М. Издательство Академии Наук СССР, қирол Карл II га жуда манзур бўлган ва
1945 Бычков М. Н.

75