Page 121 - 1-сон 2020 йил

Хорижий филология №1, 2020 йил

В.П.Даниленко ҳам биринчи гуруҳга номлашнинг маҳсули сифатида мавжуд.
бир вақтнинг ўзида умумистеъмолдаги сўз, Айримлик ва умумийликнинг диалектик
фан-техника соҳасидаги термин сифатида бирликда мавжудлиги лексик-семантик
қўлланувчи номларни киритади ва уларн усул билан термин ясалишида ҳам зоҳир
умумистеъмолда ҳам, терминологияда ҳам бўлади.
бир денотатни билдириши, фақат маъно Предметлардаги фарқли ва умумий
типлари, мазмун ва ахборот сиғимдорлиги белгилар, хусусиятлар инсон томонидан
билан фарқ қилишини айтиб ўтади объектив воқеликни онгли равишда
[10,23-24]. Ю.С.Степанов сўзнинг ўзлаштиришда муҳим аҳамият касб этади.
семантик ривожланиши тилнинг Инсон теварак-атрофни кузатар экан,
воқеликни метафора ёрдамида унинг фаолиятида биринчи марта учраган
ўзлаштириш ва илмий тушунчалар орқали предмет-ҳодисалар ўз белги-хусусиятлари
билиш ва тушунтиришдан иборат икки билан унга илгаригидек ўз фаолияти ва
функцияси эҳтиёжига тажрибаси орқали таниш предметларнинг
бўйсундирилганлигини таъкидлаб, унда белги-хусусиятларини ҳам, табиатан шу
икки йўналиш борлигини шундай белги-хусусиятларга эга бўлган предмет
ифодалайди, “Бир томондан, номини ҳам эсга туширади. Энди инсон
денотатларнинг алмашуви рўй беради, бу янги учраган предметга янги ном излаб
жараён асосида метафора ётади. Бошқа ўтирмайди, балки ўхшаш белги-
томондан эса сўз маънолари системаси хусусиятлардаги умумийлик аслида эсга
билан илмий тушунчалар системасининг тушган ном билан атайверади.
узвий алоқаси туфайли Предметлардаги ўзига хос хусусиятлар
сигнификатларнинг мазмуни доимий айримликни акс эттириб, бир ном остида
равишда чуқурлашиб боради” [11,23]. турли денотатларнинг номланишини
Муаллиф фикрларини давом эттириб, таъминлайди. Бу жараёнда
сўзнинг ўз маъноси асосида кейинги психолингвистик омил, тасаввурнинг
маъноларнинг ривожланиши оқибатида хизмати каттадир.
термин вужудга келиб, мазкур сўзнинг Маълумки, онгнинг зарур элементи
омонимлари пайдо бўлишини таъкидайди. бўлган тасаввур “тушунчаларнинг маъно
Ҳозирда миллий тилларнинг изоҳли ва мазмунини доимо нарсаларнинг образи
луғатларида сўзларнинг терминологик билан боғлайди ва айни вақтда онгга
маъноларининг ҳам алоҳида белгилар предметларнинг ҳиссий образлари билан
билан қайд этилаёгани Ю.С.Степановнинг эркин равишда иш кўриш имконини
фикрларини тўла тасдиқлайди. Биз беради” [12, 474]. Тасаввурнинг бир
мелиорация терминологиясида лексик- вақтнинг ўзида ҳозирга ҳам, ўтмишга ҳам,
семантик усул билан ясалган терминлар келажакка ҳам тааллуқли бўлиши
таҳлилига киришишдан, термин ясалиши мумкинлиги унинг хотира ва хаёл
ҳақида тўхталишдан олдин, умуман, кўринишида намоён бўлишига олиб
лексик-семантик усул билан термин келади. “Хотира – индивиднинг олам
ясалиши механизми ҳақида, унинг юзага билан ўзаро таъсири натижаларини сақлаб
келишида етакчи роль ўйнайдиган қолиши, бу сақлаб қолиш мазкур
экстралингвистик, психолингвистик ва натижаларни кейингги фаолиятда қайта
лингвистик омиллар ҳақида тўхталиб ҳосил қилиш ва улардан фойдаланиш
ўтамиз. (таъкид бизники – М. О.), имконини
Объектив воқеликдаги нарса- беради” [113,547].
ҳодисаларни билишда материалистик Бу фикрларни бизнинг текшириш
диалектиканинг муҳим категорияларидан объектимизга боғласак, хотира тасаввури
бўлган айримлик, умумийлик етакчи ўрин лексик-семантик усул билан термин
тутади. Предметларни билиш эса ясалишига туртки беради. Бошқача
номлашга олиб келади. Лексик-семантик айтганда, инсон предметларни билишда
усул билан ясалган терминлар ҳам танишдан нотанишга ўтганидай, уларни

120