Page 33 - 1-2019

Хорижий филология №1, 2019 йил

аслиятга бошқа тилда қайта жон ато этиш дардларининг ўзаро уйғунлиги энг асосий
мутаржимдан катта ижодий ва илмий омил ҳисобланади. Таржимонга илҳом
салоҳият талаб этади. Бундай масъулиятни берган, уни тўлқинлантирган, кўнгил
бўйнига олган таржимон ўз вазифасини дардларининг ўзаро ҳамоҳанглиги бадиий
шундай маромига етказиб бажариши асарни ўзгача эҳтирос ва меҳр-муҳаббат
керакки, токи асар таржимасини ўқиган билан таржима қилишга кенг йўл очади.
китобхонда муаллиф ва асар тўғрисида Таржимада асар ва муаллиф танлаб
нотўғри тассаввур пайдо бўлмасин. олиш жуда муҳим аҳамиятга эга. Чунки
Демак, таржимада мақоллар, ―ҳақиқий таржимон ҳам муаллиф
фразеологик ибораларнинг нотўғри танлайди, китоб саралайди, давр, жанр,
берилиши, реалияларнинг қориштириб мавзу, услуб талабларига кўра с т р а т е г
юборилиши, билвосита таржима и к т а р ж и м а с и ѐ с а т ини
нуқсонлари кабиларнинг келиб чиқиши белгилайди‖ [39]. Таъбир жоиз бўлса,
когнитив диссонанснинг пайдо бўлишига таржиманинг муваффақияти айни шу
олиб келади. омилга боғлиқ. Мутаржим муаллифнинг
Тадқиқот доирасида таржима рақиби дейилиши бежиз эмас. Ўзига
адекватлигига тўсқинлик қилувчи номуносиб асар таржимасига қўл урган,
омилларнинг сабабини аниқлаш ўзига яқин дунѐқарашга эга бўлмаган
баробарида бадиий таржимада когнитив муаллиф билан беллашган мутаржим
диссонансни бартараф этиш учун қуйидаги муваффақиятсизликка учрайди.
таржима усуллар таклиф қилинди: Таржимоннинг тил билиши, катта сўз
1) Таржимоннинг асар ва муаллифни бойлиги ва табиийки, улкан истеъдод эгаси
тўғри танлаш маҳорати. бўлиш, кенг ва чуқур билимдан ташқари,
2) Имплицит ахборотни эксплицит яна муаллифга руҳан ва услубан яқин
ахборотга айлантириш. бўлиши тақозо қилинадики, ушбу
3) Таржимада ибораларни ўринли фазилатларсиз аслиятга адекват таржима
танлаш. яратиш мумкин эмас. ―Бадиий таржимада
4) Миллий-маданий сўзларнинг икки руҳий яқинлик муваффақият гарови
тилли таржима луғатларини яратиш. эканлиги аѐн‖ [40]. Таржима
Таржимоннинг асар ва муаллифни адекватлигида муаллиф ва таржимон
тўғри танлаш маҳорати муносабати муҳим аҳамият касб этади.
Ўзбек таржимашунослигида Ҳар бир таржимон ҳам юксак поэтик сўз
таржимани аслият билан қиѐсий ўрганиш усталари ―панжасига панжа уриш‖ни
ва унга холис илмий-назарий баҳо бериш хоҳлайди. Лекин бунда асар танлашни ҳам
тажрибаси кенг ѐйилган. Аслида билиш керак. Акс ҳолда, ўзи
таржиманинг муваффақиятини муваффақиятсизликка учрабгина қолмай,
таъминловчи бир қатор омиллар улуғ бир сўз санъаткорини ҳам ўртача
мавжудки, улар кўпинча ушбу ижодкорга айлантириб қўйиши мумкин.
йўналишдаги тадқиқот доирасидан четда Бадиий таржима тарихида бундай
қолади. Чунончи, таржимоннинг тил ҳодисалар кўп учрайди. Шунинг учун ҳам
билиши, сўз бойлиги ижодкорлик йирик таржима назариѐтчиси Ғ.Саломов ўз
истеъдодидан ташқари, унинг матн вақтида: "Энг хатарли нуқсон, иллат бу -
танлаши, унга муносабати ва аслиятни бирон бир миллий адабиѐтнинг фахри,
қандай талқин қилиши ҳам муҳим кўрки бўлмиш ажиб бир асар таржимага
аҳамиятга эга. Бунда, албатта, таржимон кўчганда қандайдир ўртача китобга
савияси ва у мансуб адабиѐтнинг айланиб қолаѐтганидадир‖ деб айтган эди.
тараққиѐт даражаси ҳам катта роль Бу ҳақида Эркин Воҳидов: ―оригиналда
ўйнайди. Лекин муаллиф ҳамда мутаржим ўртачароқ асар ѐзиб юргандан жаҳон ва
ўртасидаги руҳий-психологик яқинлик ва қардош халқлар маданиятининг нодир
услубий муштараклик, улар намуналарини она тилимда янгратиш
дунѐқарашининг умумийлиги-ю, завқи менга таскин беради‖, деган эди

32