Page 36 - 1-2019
P. 36
Хорижий филология №1, 2019 йил
олдини олишга хизмат қилади. Бундай Тадқиқот натижасида когнитив
луғатлар ва унинг тадқиқига бағишланган диссонансни камайтириш ва бартараф
тадқиқотлар ҳамда таржима луғатларини этиш йўлларини ишлаб чиқиш жараѐнида
яратишнинг замонавий усуллари ҳақида Г.Д.Воскобойникнинг лингвофалсафий
тўртинчи фаслда батафсил тўхталиб аспектда олиб борилган тадқиқотида
ўтамиз. илгари сурилган фикри, яъни таржимон
Бадиий таржимада когнитив аслиятдаги матн билан танишиш
диссонанснинг турларини аниқлаш ва жараѐнида адибнинг асар матнида берган
уларни камайтириш ҳамда бартараф этиш имплицит ахборотларини ўгиришда, яъни
йўлларини излаш нафақат таржима фикрига таяндик.
танқидчилигини ривожлантиради балки, А.М.Каплуненконинг шеърий
келгусида амалга ошириладиган бадиий таржимада когнитив диссонансни
таржималар савиясининг яхшиланишига камайтириш ѐки бартараф этиш борасида
ҳам хизмат қилади. бир қанча илмий фикрларини ѐқладик.
Юқоридаги матнлар таржимасидан Ҳамда унинг Шекспир сонетларини инглиз
кўриниб турибдики, таржимада тилидан рус тилига таржима қилишда
миллийликнинг бошқа халқларнинг таклиф қилган қуйидаги усулларини
миллий қадриятлари билан қоришиб маъқул топдик. Яъни:
кетиши унинг адекватлигига тўсқинлик 1) шеърнинг структураси, яъни шакл
қилган. Таржимадан мақсад тилни ва мазмунни тўлиқ сақлаш;
билмаган китобхонларнинг ўқишга 2) кириш сўзлар, ибораларни иложи
муяссар бўлмаган орзуларининг борича ўз ҳолича сақлаш;
ушалишига имкон яратиб беришдир. Улар 3) тиниш белгиларига эътибор
таржима асарлари орқали бошқа халқнинг бериш;
адабиѐти, маданияти ва тарихидан 4) муаллиф ритмини ҳис этиш ва
хабардор бўлади. Таржимон ҳар доим аслият ритм оҳангини сақлаш каби
аслиятга эҳтиѐткорлик билан ѐндашиши, қоидалари асосли эканлигини ўз
ундаги исмлар, жой номлари, миллий тадқиқотимиз жараѐнида олиб борилган
кийим-кечакларнинг номларига, умуман, таҳлилларда ҳам кузатдик. Ҳақиқатдан ҳам
ҳар бир жумла, ҳар бир вазиятга жиддий таржимада юқорида берилган амалий
эътибор қаратиши керак. Таржимада тавсияларга риоя этилса таржимада
сўзларнинг нотўғри ѐки ўринсиз маълум даражада диссонанс ҳолати
ишлатилиши асарнинг адабий-эстетик бартараф этилади ва консонансга
қимматига салбий таъсир кўрсатиши эришилади деган фикрдамиз.
мумкин. René Lemieux машина орқали амалга
Хулоса қилиб айтиш мумкинки, оширилган таржималарда асосий ўринда
таржимоннинг фон билимлардан хабардор сўз, таржимон учун эса маъно туришини
бўлмаслиги натижасида таржималарнинг асослаб берди ва аксарият ҳолларда
сифати бузилади, таржима асарлари ўз машина орқали амалга оширилган
китобхонини йўқотади, китобхон нотўғри таржималарда когнитив диссонанс ҳолати
маданий ахборотларга дуч келади. Бу келиб чиқишини ―Google translate‖ дастури
муаммоларнинг ягона ечими таржимондан орқали амалга оширилган таржималар
тўхтовсиз ҳаракат, кенг қамровли билим, мисолида асослаб берди. Кейинги
аниқроқ қилиб айтганда, фон билимларга йилларда машина орқали амалга
эга бўлиш, тинимсиз изланиш олиб бориш оширилган таржималарда когнитив
талаб этилади. Демак, бадиий таржима диссонан содир бўлиши, адекват
аслият оламининг миллий манзарасини таржимага эса таржимоннинг
таржима тилида ифода қилаѐтган экстралингвистик билимлари юқори
таржимондан лисоний ва нолисоний даражада бўлгандагина эришилиши
билимларни чуқур эгаллашни тақозо тадқиқотдаги аксарият мисоллар
этади. таҳлилида далиллаб берилди.
35
