Page 37 - 1-2019

Хорижий филология №1, 2019 йил

В.Гумбольдтнинг таржимада энг тадқиқотларида когнитив диссонанс
аввало таржима тили вакилининг турмуш феноменининг у ѐки бу жиҳатини кўриб
тарзи, урф-одати, маданиятига хос чиққанлар, диссонанснинг пайдо бўлиш
хусусиятларни, тил бирликларининг ҳолатлари, уни таржима жараѐнида
таркибий қисмларини ўрганиш лозим, камайтириш ва бартараф қилишнинг
шундан кейингина ҳис-туйғуларига таяниб айрим усуллари юзасидан тавсиялар
образ яратиб, сўнг жоиз бўлса уни сўзлар ишлаб чиққанлар.
билан ифода этиш мумкин. Тил ўзининг Тадқиқотда бадиий асарлар ва
бошланғич шаклиданоқ маълум халққа хос уларнинг таржималарини таҳлил қилиш
бўлган белги ва характерлар таъсирига жараѐнида когнитив диссонанс ҳолатининг
тушади. пайдо бўлиш сабаблари аниқланди ва улар
Тадқиқот олиб бориш натижасида гуруҳларга ажратилди. Таржимада ғализ
бир қанча назарий ва амалий хулосаларга мақоллар, фразеологик ибораларнинг
келинди. Авваломбор, бадиий асарлар нотўғри берилиши, реалияларни
таржимасида когнитив диссонанснинг қориштириб юборилиши, билвосита
келиб чиқиш сабабалари ва бартараф таржиманинг аслиймонанд таржимага
этишнинг айрим йўлларини таклиф тўсқинлик қилиш омиллари диссонанс
қилишдан олдин конитив диссонанс ҳодисасини пайдо қилиши мисоллар
феномени назарий жиҳатдан атрофлича ѐрдамида асослаб берилди. Таржимада
ўрганилди. ―Когнитив диссонанс‖ когнитив диссонансни камайтириш ва
феноменига дастлаб француз олими Эвер бартараф этиш йўллари ишлаб чиқилди.
Конти 1380 йилда Аристотель ишлари Унга асосан таржимоннинг асар ва
билан танишиш ва таржима қилиш муаллифни тўғри танлаши, таржимада
жараѐнида дуч келган ва уни илк бор янги когнитив элементларни қўшишдан
мусиқа соҳасига олиб кирган. Мусиқа сақланиш йўллари, имплицит ахборотни
соҳасида ―когнитив диссонанс‖ товушлар эксплицит ахборотга айлантириш,
тизимидаги номувофиқлиқ, оҳангсизлик, таржимада фразеологик бирликларни
номусиқавийлик деган маъноларни ўринли бериш йўллари ва миллий-
англатган. Мусиқа тинглаш пайтида маданий лексика бўйича икки тилли
сўзларнинг ғализ, тушунарсиз эшитилиши, луғатлар яратиш каби бир қатор ечимлар
куйланиши ва куйнинг номусиқавийлиги таклиф этилди.
мусиқа ихлосмандларида мусиқадан Бадиий таржимада когнитив
қониқмаслик, яъни когнитив диссонанс диссонансни бартараф этишда
ҳолатини келтириб чиқарганлиги кўрсатиб таржимонларнинг фон билимлари муҳим
берилди. Олимлар ―номутаносиблик‖ни ўрин эгаллаши исботланди. Таржимон
―диссонанс‖, ―мутаносиблик‖ни эса нафақат таржима қилинаѐтган асар тилини,
―консонанс‖ деб атаб когнитив диссонанс балки ўша халқнинг тарихи, урф-одатлари,
назариясининг асосини ―билим кийим-кечаклари, озиқ-овқатлари,
тизимидаги номутаносиблик, турмуш-тарзи, адабиѐти ва санъати,
номуқобиллик ташкил этади‖ деган географияси, флора ва фаунаси ҳақида ҳам
хулосага келганлар. кенг билимларга эга бўлиши зарур.
Шунингдек, когнитив диссонанс Тадқиқот доирасида таҳлил қилинган
назарияси тилшунослик, мисолларда таржимоннинг нолисоний
адабиѐтшунослик, руҳшунослик, билимлардан хабардорлик даражаси
иқтисодиѐт, маркетинг, математика, пастлиги эвазига бадиий асарлар
биология каби соҳаларнинг ҳам тадқиқот таржимасида когнитив диссонанс ҳодисаси
объекти бўлганлиги илмий тадқиқотларни кузатилди.Танқидий мулоҳазалар берилган
ўрганиш жараѐнида аниқланди.Рус ва ўринларда айрим тавсиялар тақдим
француз таржимашунос олимлари ўз қилинди.

36