Page 60 - 1-2019

Хорижий филология №1, 2019 йил

ЯПОН АДАБИЁТИ ХЕЙАН ДАВРИ ТАРИХШУНОСЛИГИНИНГ
ХУСУСИЯТЛАРИ

Маматқулова Холида Ахтамовна,
СамДЧТИ ф.ф.номзоди

Калит сўзлар: Хейан даври, даврнинг адабий даврланиши, камбун ва вабун, Кожики,
Нихонсѐки, олти миллий тарихий асарлар (Риккокуси), рекиши - моногатари, ―Буюк кўзгу‖
(кагами).

784 йил император Камму пойтахтни ҳисобланади. Бу давр япон адабиѐтининг
Нарадан Нагаока-киѐга, 794 йили эса турлари ва жанрларининг ривожланиш
Хейан-киѐга (ҳозирги Киото) шаҳрига жараѐни, шунингдек, адабий истакларнинг
кўчирган вақтдан Япония тарихида тўпланиш даври десак хато бўлмайди.
хронологик чегаралари IX-XII (794-1185 Ушбу даврда ―абадий олтилик‖ (Роккасен)
йиллар) асрларни қамраган 平 安 時 代 , - Хейан даври адабиѐтининг буюк олти
хейан-дзидай –Хейан даври бошланган [1. намояндалари, улардан биринчи навбатда
80.]. Нарихира, Комати ва Хендзѐлар Хейан
Мазкур даврда япон маданиятининг адабиѐти лирикасининг ибтидолари
барча жабҳалари ривожланган. Маданий саналади.
соҳалардаги ютуқлар натижасида миллий Мазкур даврнинг ѐзма тарихий
алифбо -―кана‖ пайдо бўлиб, хитойча манбаларини икки асосий йўналишга
ѐзувдан воз кечиш имкони вужудга келган. бўлиб ўрганиш мумкин: камбун (қадимги
Профессор Фужиока Хейан даври япон хитой ѐзув тили)да ѐзилган императорнинг
адабиѐтини тадқиқ қилар экан, унинг фармонлари, буйруқлари, ҳисоботлар,
ривожланиш босқичлари алоҳида тўртта сарой амалдорларининг кундаликлари,
даврга бўлинишини таъкидлаган. Биринчи шунингдек, юқори сўз санъатининг
давр Хейан даврининг тўлиқ бир асрига намуналари - моногатарилар, кундаликлар,
тенг бўлиб, IХ асргача давом этган, япон эсселар ҳамда назмий асарлар вабунда 和
адабиѐтида ―Конин даври‖ деб ҳам 文 ѐзилган. Хейан даври бошида вужудга
номланган. Конин ҳокимияти даврида келган ―моногатари‖ атамаси, асосан ҳикоя,
япон адабиѐтида муҳим ўзгаришлар қисса, новелла, эртак, кейинчалик эса
бўлгани кузатилади. Иккинчи давр Х романларга нисбатан қўлланила бошлади
асргача бўлган давр адабиѐтини ўз ичига [2. 27 бет].
олади. Мазкур давр ―Энги-Тенряку даври‖ Тарихий манбаларга қонунлар
деб ҳам юритилади. Учинчи давр ХI тўплами Тайхорѐ (702-718) ҳам киради.
асргача бўлган давр бўлиб, Фужиока Илк моногатари қаҳрамонлари ижобий ва
томонидан ―гуллаб-яшнаган Фуживара салбий қаҳрамонларга бўлинган: бошида
даври‖ деб номланган. Фуживара ҳақиқат, меҳнатсеварлик, ташқи гўзаллик
ҳокимияти даврида давлат сиѐсатида устунлик қилган бўлса – бироз ўтиб,
маданий соҳа асосий юқори чўққиларни эстетик дид ва поэтик маҳорат ўсиб борган.
эгаллаганлиги мазкур даврнинг ўзига Характерни очиб беришда севги-муҳаббат
хослигини англатган. Тўртинчи давр ХII ва жанг ҳамда фантастик ҳолатлар
асргача давом этган бўлиб, Фужиока қўлланила бошланган. Бунинг ѐрқин
―Инсей даври‖ деб номлайди: бу давр мисоли IХ асрда яратилган ―Такетори
сиѐсий қарашлар кучлилиги билан моногатари‖ (Қария Такетори ҳақида
ажралиб туради [4. 26 бет.]. қисса).
Биринчи давр Япония тарихида Мазкур даврда яратилган ўнлаб
зодагонлар орасидаги адабий соҳа дунѐга машҳур асарларда даврнинг
ривожининг биринчи босқичи машҳур кишилари ҳаѐтлари тасвирланган.

59