Page 56 - 1-2019

Хорижий филология №1, 2019 йил

SCIENTIFIC INFORMATIONS ИЛМИЙ АХБОРОТЛАРЛ

БАДИИЙ ОБРАЗ ТУШУНЧАСИ ВА XIX-XX АСР АДАБИЁТИДА К.ДОЙЛ ИЖОДИ

Қаршибаева Улжон Давировна,
ф.ф.д. СамМИ доценти

Калит сўзлар: фантастика, бадиий образ, прогресс, пессимизм,эволюция, жанр,
сюжет.

Образнинг умумий тушунчаси - материал пайдо қилади, аниқ сўзлар,
бумаълум бир ғоянинг ҳиссий бўѐқлар, овозлардан фойдаланиб рассом
тасаввуридир. Адабий асарда образлар ягона асарни барпо этади [8].
чинакам эмпирик ҳиссиѐтли объектлар деб Артур Конан Дойл ижодига яна
номланади ва қабул қилинади. Ёзувчилар фанлар прогресси ҳам ҳал қилувчи таъсир
асарларида образ ѐрдамида дунѐ суратини ўтказди. Лекин у биринчи ўринга
ва одамни ифодалашади. Образнинг натижаларни эмас, балки бу прогресснинг
бадиийлиги унинг алоҳида – эстетик – асосини – логикани қўяди. Унинг марказий
мақсадида жойлашган бўлади. У персонажлари – Шерлок Холмс ва
табиатнинг, ҳайвонот оламининг, профессор Челленджер – амалий
одамнинг, шахслараро алоқанинг саволларга илмий ѐндашувни алоҳида
чиройини акс эттиради. намойиш қилиши диққатга сазовордир.
Адабий ижод йўналиши тузилишида Муаллиф балки ўзи ҳам буни сезмасдан,
бадиий образ – унинг шаклининг бу қаҳрамонлар юзида дунѐда йўқ бўлган
ҳаракатлари ривожи, маънолар майда-чуйдалар ва ноаниқликларни
тушунилиши мумкин эмас бўлган энг олимлар, тадқиқотчилар мисолида
муҳим таркибий элементдир. Агар бадиий келтирган [1].
асар – адабиѐтнинг асосий бирлиги бўлса, Конан Дойл ижоди ва биографиясини
унда бадиий образ – адабий ижоднинг ўрганишга ҳар хил даврларда
асосий бирлигидир. Бадиий образлар ватандошлари, чет эл адабиѐтшунослари
ѐрдамида тасвир объекти ишлаб чиқилади. ва тадқиқотчилари, масалан Дж.Д.Карр,
Образ орқали пейзаж ва интерьер Х.Присон, М.Урнов ва бошқалар, ҳамда
предмети, ҳодиса ва қаҳрамонлар ҳаракати ѐзувчининг ўғли Адриан Конан Дойл ҳам
ифодаланади. Образларда муаллиф ўй- қизиқиш билдирган. У уларни фақатгина
фикри намоѐн бўлади, асосий умумлашган инглиз адабиѐтининг буюк намояндаси
ғоя амалга ошади. Бадиий образ фақатгина сифатидагина эмас, балки бутун жаҳон
одам тасвирини ўзида акс эттирмайди адабиѐтининг ѐрқин ѐзувчиси сифатида
балки – у одам ҳаѐтининг манзараси ҳам қизиқтирган.
бўлиб, марказда аниқ бир одам туради, Артур Конан Дойлнинг адабий
лекин у унинг ҳаѐтини қуршаб турган фаолияти Англия маданий ҳаѐтида XIX
ҳамма нарсани ўз ичига олади. асрнинг охири XX асрнинг бошларидаги
Бадиий образ фақатгина акс муҳим аспекти бўлиб ва ўша даврнинг
эттирмайди, балки борлиқни янги бадиий тафаккури вужудга келишига
умумлаштиради, биргаликда очиб беради, жуда катта ҳисса қўшади. Ёзувчининг
вақтинчалик борлиқни, боқийликни ижодини ўрганиш индивидуаллик ва ўша
умумлаштиради. Бадиий образ давр инглиз адабиѐти ривожланишининг
спецификаси у борлиқни англаши ва янги ўзига хослиги ҳақидаги тасаввурни
ўйлаб топилган дунѐ барпо қилиши билан бойитмасдан қолмайди.
аниқланади. Ўзининг фантазияси, Артур Конан Дойл асарларида
уйдирмаси ѐрдамида муаллиф реал бадиий образларнинг ўзига хослиги

55