Page 19 - 2-2017

Хорижий филология. №2, 2017 йил

ПОЭТИК ТАРЖИМАДА ЭКВИВАЛЕНТЛИК ВА АДЕКВАТЛИК
ТУШУНЧАСИ

Халимова Фируза Рустамовна,
СамДЧТИ катта илмий-ходим изланувчиси

Калит сўзлар: ботиний гўзаллик, эстетик қиймат, муқобиллик,
интерлингвокултурал, моддийлик, ритмико-интонацион воситалар.

Адабиѐтда юқори ўринни эгаллаган Комилов. 1979. 5). Башарти, таржимада
поэтик матн тузилиши ўзига хос мураккаб асл нусханинг барча зоҳирий белгиларига
тизимни ташкил этади. Чунки поэтик риоя қилинган: вазн, қофия, радиф,
матннинг яратилишида жуда кўплаб аллитерация ва ―ҳоказо‖лар айнан
ғоявий ва бадиий унсурлар иштирок сақланган, ҳамма нарса ―ўз жойида‖
этади. Жумладан, мавзу, ғоя, банд, бўлса-ю, бошқа тилда асарнинг ботиний
нақорат, ритм, вазн, қофия, интонация, гўзаллиги: эстетик қиймати, маъноси,
пауза, урғу, поэтик образлар, фонетик шираси, таъсирчанлиги йўқолса бундай
унсурлар, бадиийсанъатлар, сюжет, таржима аслиятга эквивалент бўла
тимсол, композиция, конфликт ва олмайди.
бошқалар унсурларнинг аниқ, ягона бир Бундан ташқари, поэтик матн
тизимга бирикувидан шеър пайдо бўлади. таржимаси ҳақида гапирганда, шуни
Шеърият ҳатто шоирлар ва шеър ѐзишга таъкидлаш жоизки, уларда аслиятга
қизиқувчиларга ҳам қийинчиликлар муқобилликнинг муҳим қонун-қоидалари
туғдириб келади. Шоирлик қобилиятига мавжуд.
ҳам эга бўлиши лозим бўлган таржимонга Маълумки, энг яхши таржима бу
катта талаблар қўйилади. Унинг вазифаси аслиятга энг яқин бўлган таржимадир. Бу
- бир тарафдан тил нормаларини сақлаб ерда ―яқин‖ деганда матн муқобиллиги
қолиб, аслият матни билан таржима эмас, балки ―бадиий адекватлик‖ назарда
тилининг муқобиллигини яратиш бўлса, тутилади. С.Ф.Гончаренко, бунда
иккинчи томондан эса – асарнинг аслиятнинг услубий хусусиятларини
эмоционал-эстетик хусусиятини намоѐн ҳамда ўзига хос шеърий тавсифини (вазн
этишдан иборатдир. ва қофия) инобатга олиш лозимлигини
М. Лозинскийнинг аниқлашича, таъкидлайди. Бадиий адекватлик
шеърий таржиманинг икки асосий тури тушунчаси - аслият ва бу тил поэтик
мавжуд: қайта жойлаштириш (шаклни, анъаналари ўртасидаги ўзаро муносабат
мазмунни) ҳамда қайта яратиш – яъни адекватлигини қандай акс этса, таржимада
шакл ва мазмунни аниқ ва тўлиқ акс ҳам таржима ва таржима тили анъаналари
этишида намоѐн бўлади. Айнан иккинчи ўртасидаги муносабатни ўз ичига олмоғи
тур мукаммал саналиб, поэтик асар лозим (Гончаренко. 1995. 58).
муаллифи яратган образни қайта яратиш Таржимага оид поэтик матнлар
асосида таржимон шоир ижодий мавжудлиги мақсади ҳақида С.Ф.
жараѐнида назарга олган ўша мазмунни Гончаренко савол бериб, ўзи қуйидагича
ўқувчига етказа олади (Лозинский. жавоб беради: ―балким, янада
1987.82). мураккаброқ коммуникатив жараѐнни -
Аслида, шеърий таржимадан муаллиф ва ўзга тил ва маданият
кузатиладиган мақсад бир тилда доирасида тарбияланган ўқувчи
яратилган назмий обидани бошқа тил ўртасидаги руҳий мулоқотни амалга
воситалари билан қайта яратишдан ошириш мақсадидадир‖. Яъни поэтик
иборатдир, дейди Ғ.Саломов (Саломов, таржима, тадқиқотчининг фикрига кўра,

18