Page 20 - 2-2017

Хорижий филология. №2, 2017 йил

интерлингвокултурал (ўзаро қандай таъсир кўрсатишини билиш муҳим
лингвомаданий), аниқроғи ҳатто –интер- (Сафаров. 2016:6).
лингво-этно-психо-социо-културал Модомики, поэтик таржима
мулоқот феномени (тушунчаси) сифатида тиллараро мулоқот мақсадида хизмат
қаралмоғи даркор. Шунинг учун бошқа қилар экан, у муаллиф томонидан
маданият намояндалари шеъриятининг аслиятда кўрсатилган барча
адекват талқини аслиятдаги шакл ва маълумотларни таржима тилида максимал
мазмун бирлиги бадиийлигини қайта даражада етказа олиши шарт. Лекин С.Ф
яратиб, қанчалик аниқ деталлар билан Гончаренконинг фикрига кўра, муаммо
ифодаланишидан қатъи назар, жонсиз шундаки, лирик шеъриятнинг
фотонусха ѐки схема тарзида эмас, уни информацион таркиби теранлиги
бутун бир тирик поэтик организм каби жиҳатидан хилма-хил, қарама-қарши ва
жаранглашини таъминлаши лозим. ҳаттоки парадоксалдир(Гончаренко. 1988.
Бошқача қилиб айтганда, поэтик таржима 100).
аслиятнинг тирик эгизаги бўлиши шарт, Поэтик матннинг информацион
фаол равишда таржима тилида тўлақонли таркиби икки хил семантик информацияга
адабий жараѐнни қамраб олиши лозим. эга:фактуал ва концептуал.
Шубҳасиз, бу мақсад сари – шеъриятнинг Фактуал-мазмунли информация,
мавжудлигига асос бўлган ушбу муҳим тадқиқотчининг аниқлашича, ташқи (реал
омилни сақлаш, яъни шеъриятнинг ўзига ѐки хаѐлий) дунѐ ҳақида баъзи бир
хос қийматини сақлаш ва қайта яратиш фактлар, воқеалар, ҳодисалар ҳақида
учун таржимон иккинчи даражадаги маълумот бериб, ―ўз сўзлари‖ орқали баѐн
деталларга яқинларини қурбон қилишига этилади. Бундай ахборотнинг роли, шак-
тўғри келади. Албатта, бунинг учун шубҳасиз, каттадир – бусиз поэтик
таржимон, биринчидан, шоирлик мулоқот амалга ошмайди. Бироқ шеърият
маҳоратига эга бўлмоғи, иккинчидан – дурдонасининг асосий вазифаси олам
маҳоратли филолог бўлмоғи шарт ҳақида қандайдир ахборот бериш эмас,
(Гончаренко. 2005). балки шоирнинг ҳиссиѐти ва эмоциясини
П. Флоренскийнинг фикрича, тасвирлашдан иборат. Айнан шу сабабли
поэтик таржима жараѐнида бирон-бир фактуал ахборот вазифаси ―моддийлик‖
нарсани сақлаш мақсадида бошқаларини узатувчиси ҳисобланиб, лирик
қурбон қилишга тўғри келади, шунда асар коммуникациянинг ўзаги бўлган кўпроқ
чегараланишига нуқта қўйилади. Асар аҳамиятли, теран мазмундан иборатдир.
чегараланганлиги боис нутқнинг уч Концептуал-мазмунли ҳамда
жиҳатини: мазмуни, грамматикаси ва эстетик ахборот қоришмасидан иборат
товушини шу даражада қурбон қилиш бўлган айнан шу коммуникативлик
керакки, бошқа тилда яратилган янги асар ядроси, поэтик таржимада биринчи
сифатида идеал шаклда шу халққа мос навбатда ўз ўрнини эгаллаши шарт.
ўзга халқнинг руҳияти қайта яратилмоғи Концептуал ва эстетик ахборот узатишда
лозим (Гончаренко. 1988. 75). ҳар қандай бузилиш ѐки йўқотиш
Дарҳақиқат, таржима қалтис таржимонлик хатоси ҳисобланади. Ва
фаолият, унга қўл урган шахс аксинча, ҳеч бир лирик матннинг поэтик
таваккалчиликка йўл қўя олмайди. таржимаси ахборотнинг ташқи қатламини
Таржима жараѐнида қўлланилган амаллар қайта жойлаштириш ва қайта қуришсиз
доимий равишда назарий асосга эга амалга оширилиб бўлмайди (Гончаренко.
бўлиши шарт. Таржима жараѐнида 1988. 102).
нимадир йўқотилиши қайд этиб келинади, Шу билан боғлиқ А.А.
одатда. Лекин бундай йўқотиш матнга Горбачевскийнинг фикрини олиш мумкин;
у ҳам поэтик матнда ахборотнинг икки

19