Page 28 - 2-2017

Хорижий филология. №2, 2017 йил

2. Анча тўлишиб қолган мохи иккиламчи характерли денотат
тобон ҳали замон жамолини кўрсатса белгиланиши эса лингвистик таҳлил

керак (Ҳ.Ғулом. Қорадарѐ). жараѐнидагина аҳамият касб эта олади.
3. У киши руҳининг инженерлари Парафраза икки ва ундан ортиқ
даврасида номи тилга олинишидан ғоят компонентли бўлиши мумкин. Бироқ
мамнун ва бахтиѐр кўринарди, менинг компонентлари сонидан қатъий назар, у
тасаввуримда(Н.Сафаров. Оловли излар). синтагма қолипида келади. Синтагма эса
Келтирилган мисолларнинг ҳар қандай вазиятда ҳам аниқловчи-
биринчисида оқ олтин парафразаси аниқланмиш муносабатини тақозо этувчи
қатнашиб, унда олтин сўзи нисбий, ѐки турғун бирикмани ташкил этади. Бироқ
бошқача айтганда, иккиламчи характерли парафраза структурасини ташкил этаѐтган
денотат вазифасини бажармоқда. Унинг сўзлар таркиби турлича бўлиши мумкин:
нисбийлиги шундаки, бу ўринда олтин само лочинлари, чарм қўлқоп устаси,
сўзи орқали бирламчи денотат, яъни асл зангори кема капитани.
денотат пахта тушунчаси М.Миртожиев парафразалар
алмаштирилмоқда. Бу эса, ўз навбатида, маъноси бир тушунчага асосланса ҳам,
олтин сўзига мажозий маъно бериб, уларда прагматик сема бўлиши шарт
парафраза ѐки бошқача айтганда, тасвирий эканлигини тўғри таъкидлайди
ифоданинг воқеланишига олиб келмоқда. [Миртожиев М.М, -Тошкент, 2007, 185-б].
Берилган мисолларнинг Дарҳақиқат, ҳар қандай
икккинчисида моҳи тобон парафразаси парафразада ҳам прагматик сема
қўлланилганини кўрамиз. Айни пайтда мавжудлигини кузатамиз. Масалан,
парафраза шаклланиши тиллараро қанотли дўстлар ѐки зангори экран
трансформация қоидаси доирасида рўй парафразаларининг биринчисида нафақат
бермоқда. Зотан, форс-тожик тилида моҳ қушлар ҳақида, балки уларнинг яхши
сўзи ой маъносини беради, моҳи тобон фазилати – инсоннинг дўсти эканлиги,
бирикмаси эса мунаввар ой тушунчасини иккинчи мисолда эса фақат телевизор
ифодаламоқда. ҳақида эмас, балки унинг зангори ранг
Кўринадики, парафраза касб этган гўзаллиги хусусида ҳам
таркибидаги биринчи сўз нисбий маълумот берилаѐтганини кўрамиз.
(иккиламчи) денотат мавқеида келиб, асл Бирламчи денотатларда эса бундай
денотат ой сўзини алмаштирмоқда. Шуни прагматик сема кузатилмайди.
ҳам айтиш керакки, бирламчи (асл) Парафразалар, ўзининг асл
денотатда мажозийлик маъноси бўлмайди, денотатларидан фарқли равишда, ички
парафраза доирасидаги иккиламчи денотат семантик салмоғига кўра воқеликка
эса аксарият ҳолларда бирламчи (асл) муносабат ҳам билдиради:
денотатга нисбатан мажозий маъно касб 1. Ҳаёл денгизига чўмган
этади. Ойқизнинг тобора асабийлашаётгани
Учинчи мисолда киши руҳининг сезилиб турарди(Ш.Рашидов. Бўрондан
инжинери парафразаси қатнашиб, унда кучли).
иккиламчи характерли денотат бу ўринда 2. Тарбия ўчоғи – мактабимизни
ёзувчи маъносида келаѐтган бирламчи севамиз.
денотат билан боғланмоқда. 3. Гулларни кўрдиму гул парвонаси
Таъкидлаш лозимки, парафраза ўзи асаларилар эсимга тушди(Н.Сафаров.
ўзи учун эмас, балки бирламчи денотат Оловли излар).
учун хизмат қилади ва умумий планда Айни пайтда биринчи мисолда
тасвирий ифода сифатида бирламчи берилаѐтган ҳаѐл денгизи парафразасининг
(асл)денотатининг сигнификати ички семантик салмоғида Бу - ҳаёл
вазифасини бажаради. Парафраза сатҳида денгизидир тарзидаги, иккинчи мисолда
27