Page 78 - 2-2017

Хорижий филология. №2, 2017 йил

биладиган бадиий асарнинг ҳам бўлиши этгани учун ҳам модерн шеърият оммавий
деярли мумкин эмас. Шу маънода адабиѐт бўла олмади, буни у ҳеч қачон даъво ҳам
ҳамма вақт янгилик сари, бетакрорлик қилмайди. Аммо бу ҳол уни халқона эмас
сари интилаверади. Адабиѐтшунос ва одамларга ѐт дейишга асос бермайди.
У.Норматов таъкидлаганидек, ―Модернизм Истеъдодли шоир Абдували
шунчаки адабий-бадиий эксперимент- Қутбиддин ўзининг қуйидаги сатрларида
тажриба, шаклий-услубий изланиш бунинг ѐрқин исботини кўрсатади:
натижаси эмас, балки у дунѐни, инсонни Истардим,// Фалакнинг қабоғи бўлса // Ва
янгича кўриш, тушуниш, англаш, қабоқ ичида бўлса чимилдиқ.// Атрофим
англатишнинг ўзига хос фалсафий-назарий сабуҳий мушкларга тўлса,// Ҳам сен
асосларига эга‖ [ 3, 237]. кутсанг мени // Дилинтуқ.
Ўзбек шеъриятида илгари ҳам Демак, шоир бу мисраларда
яккам-дуккам тарзда мавжуд бўлган китобхон ҳаѐлига ҳам келтирмаган
қофиясиз, вазнсиз, тиниш белгиларисиз, ташбеҳлардан мохирона фойдаланганки,
имло қоидаларига риоя қилинмай ѐзилган, бу шеърнинг эстетик таъсирини янада
дастлаб англаш у ѐқда турсин, ҳатто, ўқиш акслантиради. Шоир ―фалакнинг қабоғи ва
ҳам маҳол бўлган асарлар бугун миллий ўша қабоқнинг ичида чимилдиқ ва у ерда
поэзиянинг қиѐфасини белгиловчи омилга лирик қахрамонни кутаѐтган инсон...‖
айланиб бораѐтир. Улар Истардим // Юлдузлар чироғим бўлса,//
адабиѐтшуносликда модерн шеърлар дея Зулмат кечаларин кечсам адоғин.// Бир
аталди ва қизғин баҳс-мунозараларга сабаб ажиб, сеҳрли чорбоғим бўлса // Ва сен
бўлди. ѐлғиз бўлсанг // Азобим.
Модерн адабиѐтда одамнинг ички Худди юқоридагидек, бетакрор
олами биринчи ўринга қўйилади. Асардаги ҳолат. Бунда лирик қаҳрамон кечинмалари
барча нарса: рамзлар, воқеалар тасвири, ўзгача. Бу ўзгачалик лирик қаҳрамон ва
сўзлар, мусиқийлик фақат одам руҳиятини унинг ѐлғиз ―азоби‖. Бу азоб ҳам бошқача.
очишга қаратилиши керак деган қараш бу Унинг асл моҳияти – муҳаббат. Истардим
йўналиш вакиллари таянадиган бош // Кўнглимни улоқтирсаму // Бу ѐвуз
тамойилдир. Модерн ижодкорлар қўллаган оламга...// Юрак устига // Сени
рамзлар онгли ва мантиқий, жуда ўлтирғизсам,// Термилсам, термилсааммм.
санъаткорона, математик жиҳатдан ғоят Ёки шоирнинг сўнгги хитобида:
аниқ эди. Асар таҳлили ҳам математик Истардим, // Ва лекин оѐғим ботган,//
формулани ечиш жараѐнига ўхшай Ҳаѐт бўғиб қўйган гирибонимдан.// Бу ѐғи
бошлади: асар аввал қисмларга бўлинади, ѐшим ҳам ўттизга кетган, // Бу ѐғи умид
ҳар бир сўз ва товуш алоҳида-алоҳида йўқ қаттиқ жонимдан.// Истардим..
кўриб чиқилади, улар бирга уйғотган туйғу [1,56]
ақл билан ўлчаб, мантиғини англашга Шоир лирик қаҳрамони жуда кўп
интилади. Демак, модерн шеърни нарсаларни истайди, лекин бу
англашнинг ўзиѐқ киши ақлини хоҳишларининг энди имкони йўқ. Чунки
теранлаштиради, дунѐқарашини вақт ўтган. Ўтган умрни эса сира ҳам ортга
ўзгартиради. қайтариб бўлмайди. Улар эса истаклигича
Шарқ шеъриятида бутун оламда ва қолаѐтганлигини ҳукм мисрада янада
ҳар бир одамда кўрилган илоҳий жилва ѐрқин тасвирлайди.
намоѐн эди. Уларда рамз туйғу Дарҳақиқат, осон эришилган ҳар
танқислигини бекитиш учун эмас, балки қандай ютуқ, қийматидан қатъи назар, ўз
туйғуни туйилганидан мукаммалроқ қилиб аҳамиятини тез йўқотади. Шу сабабли ҳам
етказиш учун хизмат қиларди. машаққат билан эришилган ҳар қандай
Ижодкорларнинг шахсий кечинмаларига нарса қадрли, эришилмагани эса доимо
таяниб, уни ўта шахсий йўсинда ифода ўзига талпинтираверади. Демак, бу ҳолат

77