Page 74 - 2-2017
P. 74
Хорижий филология. №2, 2017 йил
mohirlik bilan she‘rga soladi va asl mavzu zindonga solgandan keyin, u yetti kun
uzum shirasini tortib olish, uni xumga solib davomida lolu xayron, goh o„zidan ketib, goh
tayyorlash jarayonini o‗quvchi ko‗zidan xushiga kelib taqdirning zarbasidan noliydi.
pinhon qilib, ona va bolaning ayanchli Zindonning yettichi oyida bola mast
taqdiriga diqqatni qaratadi. Shunday qilib, asl nortuyaga o„xshab og„zidan kafk chiqarib,
mavzu ko‗zdan yiroqda qolib faqat uning shaytoniy xislatlarni vujudga keltiradi.
obrazi namoyon bo‗ladi. Insonning ayanchli Nazariy poetikada voqea yoki badiiy
fojiasi shunday mohirlik bilan tasvirlanadiki obrazni biron badiiy obraz yo tasvir bilan
unda o‗quvchi tasvir ob‘yektini unutib inson qiyosiy tasvirlanayotgan vaqtda qiyosiy
taqdirining mahzun lahzalarini yodga oladi va tasvirlanayotgan obraz yorqinroq, va yuksak
g‗amga cho‗madi. Masalan : badiiy ahamiyatga molik bo‗lmog‗i lozim.
Modari mayro bikard boyad qurbon, Nazariy poetikaning ushbu talaboti tufayli,
Bachchai o„ro giriftu kard ba zindon. ―ona va bola‖ obrazi asl tasvir-sharob
Bachchai o„ro az-o„ girift nodoni, tayyorlash jarayonidan ustunlikka erishadi,
To-sh nako„bi naxustu z-o„ nakashi jon [ hatto mazkur jarayonni o‗quvchining yodidan
5:25]. chiqarib ta‘sirchan tasvirlaydi. Keyingi
Tarjimasi:May onasini qurbon baytlarda uzum bolasini «hibs»-ga olish,
aylamak lozim, uning bolasini qo„lidan olib undan iste‘mol qilish jarayonlari mohirlik
hibs qilmoq kerak. Onaning bolasini oldi bilan tasvir etilgan. Rudakiyning mazkur
nodonlik, to uni urib o„ldirmas ekan u jon qasidasida dehqon yoki bog‗bon atamalari
uzmagaydir. «xasis erkak» ta‘biri tarzida ishlatilgan.
Yuqoridagi baytlarda zolim bog‗bon Mazkur masnaviyda jonlantirish san‘atining
uzum donalarini mehribon ona bag‗ridan boshqa shu turdagi san‘atlardan farqi ham
uzib, ularni xumga (zindon) tashlaydi va shunda. Shuningdek, mazmun shoirning
ularni nobud qilishga harakat qiladi. Keyingi tilidan naql qilinib uzum yo uning juvonmarg
baytlarda shoir uzum bolasining kamol topish farzandi o‗z tilidan gapirmaydi. Rudakiy
jarayoni, uni zindonga tushish va shahid «Modari may» qasidasining nasib qismida
bo‗lish voqealarini yuksak mahorat va tashxis va jonlantirish san‘ati qatorida tashbih
badiiyat ila jonlantirish san‘ati asosida san‘atidan ustuvorlik bilan foydalanib,
tasvirlaydi: jarayonni badiiy jihatdan yuksakoq
Chuz ki naboshad halol bikardan, ifodalaydi. She‘rda keltirgan tashbihlardan
Bachchai ko„chak zi shiri modari ―mast nortuya‖, ―qizil yoqut‖,―qizil gul‖,
piston. ―mushk‖, ―quyosh chashmasi‖ va boshqalarni
To naxo„rad shir haft moh ba tamomi, misol keltirishimiz mumkin. Rudakiy o‗zining
Az sari urdibihisht to buni obon. 21 baytlik she‘rida uzumning pishishi, uning
On gah shoyad zi ro„i dinu rahi dod, uzib olinishidan tortib undan may tayyorlash
Bachcha ba zindoni tangu modar – jarayoni sifatlarini badiiy san‘atlar, xususan,
qurbon. tashxis va jonlantirish san‘ati asosida
Chun bisupori ba habs bachchai o„ro, tasvirlab, ajoyib manzaralarga boy badiiy
Haft shaboro„z xira monadu hayron. san‘at namunasini ijod etgan.
Boz chu oyad ba xushu hol bubinad, X-XII asrlar shoirlari ijodida may
Jo„sh barorad, binolad az dili so„zon [ tayyorlash jarayoni va uni tavsiflash ajoyib
5:25]. an‘anaga aylangan.Ustoz Rudakiyning
Tarjimasi:Bolaning ona sutiga ―Modari may‖ qasidasidan keyin somoniylar
to„ymasdan ayirish gunohdir. Bola yetti oy davri adabiyotining ko‗zga ko‗ringan
davomida oziqlanib, so„ng uni qamoqqa vakillaridan Bashshori Marvaziy may
solish adolatdan bo„ladi May onasini qurbon tayyorlash jarayoniga e‘tibor qaratgan holda,
aylamak lozim, uning bolasini qo„lidan olib tashxis va jonlantirish san‘ati asosida
hibs qilmoq kerak. Bolani onadan ayirib, noan‘anaviy badiiy timsollar yaratishga
73
