Page 77 - 2-2017

Хорижий филология. №2, 2017 йил

ЯНГИЧА ШЕЪРИЯТ ТАЛҚИНИ МАСАЛАСИГА ДОИР

Холова Мафтуна,
Самарқанд давлат чет тиллар институти ўқитувчиси

Калит сўзлар: модернизм, эстетик эксперимент, поэтик тил, замонавий лирик шакл.

ХХ асрнинг сўнгги ўн И.Мирзо сингари шоирларнинг
йилликларида юз берган воқеалар, шеърларида оламни поэтик идрок этиш,
айниқса, ўзбек адабиѐтида ҳам ўз ҳар қандай кичик бир ўзгариш уларни
ифодасини кўрсатди. Ўзбек адабиѐти бефарқ қолдирмаслигини ва бу ҳолатни
тубдан ўзгарган миллий онг, тамомила янги бир кашфиѐт даражасида кўра
янгиланган эстетик ўзгаришларнинг олишини ўз асарлари мисолида исбот
маҳсули сифатида фикрлаш тарзи, ижод қилиб беришди. Биз бунинг ѐрқин
қилиш йўсини ўзгача ижодкорларни юзага намунасини таниқли шоир Абдували
чиқарди. ―Бу давр шеъриятида ўткир гап Қутбиддин ижоди мисолида ҳам
айтиш, доно фикр билдириш, насиҳат, ақл кўришимиз мумкин: Қайси кун –// Гиѐҳлар
ўргатиш эмас, балки инсон руҳининг темир бўларлар // Қоялар босқонга,//Ой
мураккаб, исмсиз манзараларини акс темирчига айланар.//Таѐқлар болта
эттиришга эътибор кучайди. Ҳиссиѐт бўлади – у кун // Япроқлар ўқ бўлар,//
қатламларини тадқиқ этиш, одам Шамоллар ўқдон.// Менинг ҳам кўзларим
руҳиятидаги бой ва рангин иқлимларни бир нима бўлар – // Ё қалқон,// Ё камон,// Ё
поэтик кашф этишга уриниш кучайди‖ [6, сопқон...каби тамсилларини англаш
77]. Дарҳақиқат, шеърият ўзига хос шеърхондан жиддий бадиий
тажриба ва изланишлар майдонига тайѐргарликни талаб қилади.Бир ўқишда,
айланиб, бу давр лирикасининг қиѐфасини дарҳол англаб олинмайдиган,
новаторона модернизм поэтикасисиз мантиқсизликдай туюладиган бу ифода
тасаввур қилиб бўлмай қолди. Эндиликда кишини шеър матнига чуқурроқ киришга,
модернизм йирик тарихий даврлар шоир назарда тутган бадиий мантиқни
алмашинувини бошдан кечирган топишга ундайди. У ўқувчидан
замондошларимиз эстетик тафаккурини изланишни, шеър пайдо қилган юзаки
янгилашга интилмоқда. таъсир билан кифояланиб қолмасликни
Миллий тафаккур тараққиѐтида талаб қилади. Бу эса китобхондан
кейинги йилларда юз бераѐтган ижодкорликни талаб қилади.Шунингдек,
ўзгаришлар жаҳон миқѐсидаги турфа шеърдаги ноанъанавий ўхшатишлар шеър
ижтимоий-фалсафий қарашлар билан мисраларининг ўзига хос оҳангда
яқиндан танишиш имконини берди. ўқилишига сабаб бўлади.
Бунинг натижасида одамларимиз бир Кўп асрлик тарихга ва шаклланган
хилда фикрлаш ҳолатидан соқит бўлди. қатъий анъаналарга эга ўзбек шеъриятида
Миллий тафаккурнинг барча соҳалари модерн йўналиш тасодифан пайдо бўлиб
сингари ўзбек шеъриятининг мазмун- қолган эмас. Ўқувчиларни ўзига тортган
мундарижаси, шаклу шамойили ва ифода зоҳирий унсурлар: содда тил, бир текис
йўсинида ҳам ўзгаришлар содир бўлди. оҳанг, асар бошидан охиригача бир хилда
Биз бунинг намуналарини ўтган асрнинг сақланган вазн кабилар бугунги кунда
80–90-йилларидан эътиборан ўзбек айрим ижодкорларни ҳам, кўпчилик
поэзиясида кузата бошладик . Р.Парфи, китобхонларни ҳам қониқтирмай қолди.
Ҳ.Худойбердиева, А.Суюн, Ш.Раҳмон, Ҳозир барчани бирдай ўзига жалб эта
У.Азим, М.Юсуф, И.Отамурод, Ф.Афрўз, оладиган ҳаѐтий муаммо ҳам, ҳаммада
А.Қутбиддин, Б.Рўзимуҳаммад, Фахриѐр, ѐппасига ижобий муносабат пайдо қила

76