Page 24 - 2-son-2018-yil

Хорижий филология №2, 2018 йил

шимол халқининг (Германия, Швейцария, бўлган. Бу баҳсда эртакчи шоир Шарль
Англия, Шимолий Франция халқларининг) Перро “Қирол-қуёш” Людовик XIV
мажусийлик даврида ҳам бўлган сирли, даврида бадиий ижодга ҳам классицист
ғайритабиий, руҳий кучларга ишонч- улуғвор асарлар ёздилар, бу асарлар антик
эътиқодларини муқаддаслаштирди, шу адабиёт дурдоналарини, Гомер, Вергилий
сабабли шимол халқлари христианликни поэмаларини, Софокл ва Эврипид каби
Рим ҳукмронлиги даврига хос азоб-уқубат даҳоларнинг драмаларини орқада
ва фожиаларсиз қабул қилдилар. қолдиради деб, “буюк аср”га мадҳия ёзган,
Мажусийлик даврида бу халқлар шон- Н.Буало, Лафонтон ва бошқалар бунга
шуҳратни урушларда, қонли қирғинларда қўшилмаган эдилар. Классицизм даври
жасорат кўрсатиб топар эдилар. адабиёти билимдони В.Я.Бахмутский
Христианлик таълимоти эса халқларни дин адолатли ёзганидек, Людовик XIV
йўлида машаққатлардан, ўлимдан абсолютизми, мутлақ ҳукмронлиги
қўрқмасликка, қаҳрамонликларга чақи– даврида Франция кўп соҳаларда инқирозга
ради. учраган, олий табақа, зодагонларнинг
Жануб халқлари табиатан эҳтиросли дабдабали ҳаёт кечириши, солиқларнинг
бўлгани учун дин йўлида жафо чекиб, оғирлиги халқни қийнаган, диний
жабр-зулмга тўла жамиятдан тоғларга, толерантлик, муроса йўқлигидан авлиё
даштларга қочиб, дарвешона яшашни хуш Варфоломей кечаси католиклар Рим
кўрдилар [2; 375-б.]. Жануб халқларида папалигини танқид қилувчи кўп минглаб
сирли ҳодисаларга тез ишониш, фанатизм, протестант-гугенотлар қириб ташланган,
хурофот кучли бўлгани сабабли кўп ақлсиз давлат жар ёқасига келиб қолган [1; 7-б.].
ишларга (инквизиция, жодугар деб Мольер, Корнель, Расин каби шоирлар
гулханда ёқиш, айғоқчилик ва антик мавзуда ёзсалар-да, мутлақ
чақимчилик) берилдилар. (Рим ҳукмдорларнинг тиранлигига қарши
папаларининг бундай жаҳолатини Европа эрксевар, буюк қаҳрамонларни кўрсатган
қироллари илм-фан уламолари ёрдамида эдилар. “Янги”лар жаҳон адабиёти
анча чеклаб қўйди. – У.Қ.). Ж. де Сталь тарихини икки даврга: мажусийлик (кўп
фикрича, христианлик Шимол халқларига худолик) даври адабиёти ва христианлик
кўпроқ фойда етказди. Чунки хулқи бузуқ даври адабиёти деб ажратган эдилар.
жануб халқларидан кўра, саводсиз Ж. де Сталь ва Ф. Шатобриан бир-
шимолликларни маърифатли қилиш бирига зид мавқеларда турсалар ҳам,
осонроқ эди [2; 375-б.]. христианлик даври инсоният маънавий
Ж. де Сталь фикрича, Шимол ҳаётини поклаши масаласида ҳамфикр
халқлари табиатнинг қудратли кучларини эдилар. Бу икки ижодкор классицистларни
кўриб турганлари учун улар билан боғлиқ романтиклар томонидан туриб, танқид
тасаввурларни, сирли ҳодисаларни қилдилар. “Шоирнинг оташин
афсоналарида, шеъриятида хомушлик, тасаввурларида турли фантазиялар
қайғу, меланхолия каби руҳий ҳолатларни туғилади, лекин биз унинг ҳис-туйғулари
акс эттирдилар. Бу ерда адиба романтизм ҳақиқий эканлигига ишонч ҳосил
сўзини ишлатмаган бўлса-да, гап шу ҳақда қилишимиз керак”, - дейди Ж. де Сталь.
бораётгани сезилади[2; 377-б.]. “Антик мифологияни ҳозирги янги
Ж. де Сталь бошқа романтиклар каби шоирлар тўқиган эмас, уларнинг
классицизмни ижодни чекловчи, фақат туйғуларини ҳис этмайдилар ҳам... Шу
антик адабиётга хос мавзуларни куйлаб, сабабли антик мифология мавзуларида
тақлид қилувчи деган танқидларга ёзаётган шоирлар тақлидларга тақлид
қўшилмади. У XVII асрда Француз қилган бўладилар... Яхшиси шоирлар
академияси зиёлилари ўртасида чорак аср ҳозирги вақтда нималарни ҳис этаётган
давом этган “қадимгилар” ва “янгилар” бўлсалар, шуларни ёзсинлар... Ҳақиқий
баҳсидан ҳам, Н.Буало ва Ш.Перро поэзиянинг мақсади – янги топилган (ҳис
тарафдорлари баҳсидан ҳам хабардор этилган) ва айни вақтда ҳақиқий тасвирлар

23