Page 21 - 2-son-2018-yil

Хорижий филология №2, 2018 йил

ЖЕРМЕНА ДЕ СТАЛЬ ФРАНЦУЗ РОМАНТИЗМИ АСОСЧИСИ

Қаршибаева Улжан,
СамДЧТИ профессори

Калит сўзлар: романтизм, реставрация, революция, христианлик, трагедия,
романтик поэзия, диктатура, монархия.

Француз адабиётида романтизм илк христианларни римликлар қатағон
руҳияти пайдо бўлишини Наполеон қилгани ҳақида “Жафокашлар” поэмасини
урушлари тугаб, бурбонлар монархияси ёзди.
қайта қурилаётган даврда яшаган Ж. де Сталь муҳожирликда Герма–
романтиклар Шарль Огюстен Сент-Бёв нияда яшаган йиллари немис
жамият маънавиятида юз берган романтизмининг ёрқин вакиллари
революция деб баҳолайди. Сент-Бёв И.В.Гёте, Ф.Шиллер, А.В.Шлегел ва
фикрича, эстетик тафаккурдаги бу бошқалар билан танишиб, суҳбатлашди.
революциянинг илк бошловчилари Шу учрашувлари таассуротида ёзган
Ф.Шатобриан билан Жермена де Сталь (1853) “Германия ҳақида” асари катта
бўлиб, бу икки буюк адиб тафаккурдаги шуҳрат қозонди. Бу асар тўрт қисмдан
революцияга икки томондан келдилар. иборат: 1. Адабиёт ва санъат. 2. Германия
“Жермена де Сталь хоним 1796 йилдаёқ ва германлар ахлоқи ҳақида. 3. Фалсафа ва
(монархия қайтиб келганига қарамай – ахлоқ. 4. Дин ва интузиазм (ғайрат). Бу
У.Қ.), инсоният яқин келажакда руҳан асарни французчадан таржима қилиб,
хўрликдан чиқишига, жамият изоҳлар ёзган Е.П.Гречана фикрича, Ж.де
янгиланишига ишонч билдирди. У Сталь бу асарида французлар эътиборини,
ўтмишдаги воқеалардан (француз халқи антик адабиёт таъсирига тушмай, ўз
қирол тарафдорларига ва халқ миллий заминига (халқ поэтик ижоди
тарафдорларига бўлиниб, фуқаролик хазиналарига – У.Қ.) суяниб, ривожланган
урушида қирилиб кетганидан)қайғусини ҳозирги немис адабиётига қаратишни,
унутмаган ҳолда (бу қирғинларнинг ундан ўрганиш кераклигини мақсад қилган
қаҳрамонларини В.Гюго “93-йил” эди. Француз адибаси “Германия ҳақида”
романида доҳиёна ҳаққоният билан китобининг биринчи қисмида, “Классик ва
кўрсатган – У.Қ.), воқеаларнинг бориши романтик поэзия ҳақида” бобида бундай
тараққиёт йўлига тушади деб ишонишига дейди: “Романтизм (романтик руҳ) сўзи
ўзида куч-қувват топа олди” [4; 102-б.]. яқинда Германияда қабул қилинган бўлиб,
Ғарб адабиётшунослари қаторида романтик поэзия манбаларини немислар
биринчи бўлиб Ш.Сент-Бёв француз христианлик ва рицарлик даврларида
романтизми манбаларини теран тушуна туғилган трубадурлар поэзиясида
билди. “Франция ўз куч-қудратини Европа кўрадилар ... Баъзан, немислар классик
мамлакатлари билан урушда зафар сўзини мукаммал сўзининг синоними
қозонишларига сарфлар экан, мамлакат ўрнида қўллайдилар” [2; 384-б.]. Шу ерда
ичкарисида адабиёт, санъат соҳасида аста- Ж. де Сталь бу сўзга муҳим аниқлик
секин революция етила бошлади. Бу киритади: “Классик адабиёт
революцияга икки буюк адиб – жаноб христианликдан аввалги антик давр
Шатобриан ва де Сталь хоним етакчилик адабиёти, романтик адабиёт эса
қилдилар” [4; 103-б.]. Сент-Бёв фикрича христианлик даври, рицарлик даври
буларнинг шон-шуҳрат топиши ҳам адабиётидир. Немисча илмий асарларда
фарқли эди. Ф.Шатобриан сентиментал антик поэзияни ҳайкалтарошликка
(ҳиссиётга бой), нафосатли диний (скульптурага), романтик поэзияни
қарашлари билан шуҳрат топди. У ўз рангтасвирга (живописьга) ўхшатади” [2;
давридан узоқ ўтмишда бўлган воқелик, 385-б.].

20