Page 112 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

тилшуносликни ўз ичига олади – у мазкур соҳалар бўйича дунѐ олимларининг
ишлатилган оғзаки материалларнинг ўзига изланишлари ва илмий қарашларига
хос хусусияти ва воситалари, яъни таянган ҳолда компьютер лингвистикаси
корпуслар таҳлили учун дастурларга корпус лингвистикасидан қуйидаги
эгадир. Илм-фаннинг мустақиллиги таҳлил хусусиятларига кўра кескин фарқланиши
материаллари ѐки тадқиқот усуллари бўйича хулосалар чиқарилди:
мавжудлиги билан белгиланади. Корпус 1) номланишидаги фарқ;
тилшунослиги унисига ҳам, бунисига ҳам 2) мазкур икки соҳанинг
эга [4]. белгиланган мақсадлари жиҳатидан:
Корпус лингвистикасига а) компьютер лингвистикаси тилга
тилшуносликнинг лисоний корпуслар оид программаларни ишлаб чиқишни ўз
яратиш ва улардан фойдаланишни олдига асосий мақсад қилиб қўяди.
ўрганадиган бўлими сифатида қараймиз ва Таъкидлаш жоизки, бу бевосита
бу танлаб олинган матнлар асосида тилшунослик олдидаги муамоларни ҳал
ифодаланган тилларни ўрганиш демакдир. этишга қаратилмаган;
Баъзи олимлар эса корпус б) корпус лингвистикаси эса,
лингвистикасини компьютер фаннинг мақсади сифатида мавжуд
лингвистикаси қамровидаги соҳа дея тилнинг корпусини яратиш ва унинг
эътироф этишади: Корпус лингвистикаси – ѐрдамида тилдаги сўзлар, иборалар ҳамда
компьютер лингвистикаси бўлими бўлиб, бошқа лисоний бирликларнинг
компьютер технологиялари ѐрдамида тил қўлланилиш частотасини аниқлашни
корпусларини яратиш ва қўллаш белгилаб қўйган. Бу эса корпус
муаммолари билан шуғулланади. лингвистикасини айнан тилшуносликка
―Компьютер лингвистикаси – компьютер оид эканлигини кўрсатади.
технологиялардан тил фаолиятларини 3) компьютернинг барча фанларда
моделлаштиришда маълумотлар йиғиш, фойдаланиш ўрни ва аҳамияти томонидан:
саралаш ва кенг кўламда фойдаланишдир. а) компьютер лингвистикасида
Баъзи муаммоли вазиятларга кўра, тилнинг компьютер қурилмалари асос бўлиб, ушбу
компьютер модели нафақат фандаги барча изланишлар компьютерлар
тилшуносликда, балки у билан чамбарчас ва уларнинг афзалликларини оширишга
боғлиқ бўлган фанларда ҳам қўллаш қаратилади;
назарда тутилади‖ [2]. А.Н.Баранов б) корпус лингвистикаси эса
таъкидлаганидек, ―компьютер компьютер қурилмаларидан фақатгина
лингвистикасига тилга асосий урғу восита сифатида фойдаланади, бунда
берилмасдан, балки энг сўнгги ўринларда матнларни йиғиш ва саралаш
эътибор қаратилиб, бунда тилнинг амалиѐтларини бевосита улар ѐрдамида
компьютер моделлаштируви тилшунослик амалга оширади.
соҳаларидаги программалаштиришга оид Ҳар қандай юксалаѐтган фан ўз
техник таъминот назарияларигагина амалиѐтида компьютерлар тараққиѐтининг
аҳамият берилади‖ [1]. Корпус ютуқларидан фойдаланади, лекин ушбу
лингвистикаси эса компьютерлардан фанлар (корпус лингвистикаси, компьютер
восита сифатида фойдаланади. Тан олиш лингвистикаси, компьютер математикаси,
керакки, агар компьютерлар бўлмаганида у компьютер физикаси)
ҳозирдаги фаолиятини амалга ошира олмас компьютершуносликнинг бир қисми
эди. Фанларнинг тараққиѐти натижасида сифатида қабул қилиниши жоиз эмас.
корпус лингвистикаси барча фанларда Мазкур фанлар таҳлил объектини тадқиқ
татбиқ этилади, лекин бу орқали ушбу этишда компьютердан восита сифатида
фанлар компьютер соҳаси (computer фойдаланади, холос.
science)нинг бир қисми бўлиб қолмайди. Юқоридаги таҳлиллардан келиб
Замонавий тилшуносликда ҳар чиқиб, шуни айтиш мумкинки, корпус
иккала фаннинг ўрганилиш даражаси ва лингвистикаси компьютер

111