Page 108 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

1. М.Блек ва унинг издошлари шаклланишига кўра референциал турини
томонидан амалга оширилган семантик намоѐн этади [6 ]. Чунки ҳар бир йўналиш
компонент таҳлил этиш босқичи; соҳасига кирувчи ва шу соҳа доирасида
2. Ш.Брук-Роз, Ж.Тамин ва шаклланган метафоралар ўзида лингвистик
И.Тамба- Месзлар томонидан ўрганилган ҳамда экстралингвистик маълумотларни
синтактик ўрин тўлдириш босқичи; акс эттиради. Шунинг учун ҳам ахборот
3. Прагмасемантик ѐки прагматика турига қараб бўлинган мазкур таркибда
қонуниятларига асосан метафоранинг метафора ―референциал‖, яъни
семантик жиҳатини аниқлаштириш ―маълумот берувчи‖ сифатида номланган.
босқичи; Замонавий тилшуносликда
4. Д.Спербер ва Д.Вилсонларнинг метафора қиймати ва шаклланиш
метафорага тил ва тафаккурнинг омилларига алоҳида эътибор қаратилган,
фундаментал характеристикасини таъсис чунки классик тилшунослик манбалари
этувчи прагматик интеграция босқичи [5]. метафоранинг асосий моҳиятини очиб
Француз тилшуноси Изабел Коломбанинг берувчи назарияларни тақдим этиб,
илмий соддалаштиришда тасвирий нутқ аксарият ҳолларда матндан ҳоли, яъни гап
масаласига бағишланган тадқиқотида ѐки сўзлар мисолида ўрганилган. Бугунги
метафоралар диққат марказида туради. кунга келиб ушбу тушунчанинг ўрганилиш
Олима мазкур феноменни структуравий, жараѐни антропоцентрик қонуниятларга
грамматик ҳамда референциал жиҳатларга боғлиқ тарзда тадқиқ этилмоқда.
бўлиб ўрганар экан, мисол сифатида Ўрганилган тадқиқотлардан маълум
илмий матнларнинг икки тилдаги бўлдики, замонавий лингвистикада
таржимасини таҳлил қилган. Бу ҳолатни метафораларнинг когнитив жиҳатларига
қуйидагича изоҳлайди: ―principalement асосий эътибор қаратилган. Демак,
dans les cas particuliers de la didactique des инсоннинг узоқ йиллик тажрибаси,
sciences et de la vulgarisation scientifique, la маданий қадриятлари, географик
métaphore ne joue pas le rôle ornemental жойлашуви ва тарихий кечинмалари каби
qu‘on lui prête couramment, mais a bien une бир қанча факторлар асосида шаклланувчи
fonction cognitive fondamentale, tout à la fois метафораларнинг мантиқий моҳияти ушбу
explicative et modélisante‖, яъни илф- феноменни тўлиқ англаб етишга
фаннинг дидактик вазифаси турган бир кўмаклашади. Нутқ таъсирчанлигини
пайтда, метафоралар орнаментал бўѐқ оширишга хизмат қилувчи мазкур кўчим
бериш эмас, балки илмий назарияларни чет тилларни ўрганувчи ҳамда таржима
соддалаштириш ва тушунтириш учун амалиѐти билан шуғулланувчилар учун
фундаментал когнитив вазифани ўтайди. баъзи мураккабликларни келтириб
Мазкур тавсиф когнитив метафоранинг чиқариши мумкин. Қўлланилиш доираси
асосий тамойилларидан бири сифатида турли соҳаларни қамраб олган
юзага чиқиб, унинг бадиий адабиѐт, илм- метафоралар ҳар бир йўналишда ўзига хос
фан, дин, маданият ва санъатда концептуал хусусиятларни қамраб олади.
қўлланилиши ҳамда улар асосида

Адабиѐтлар рўйхати:

1. Филатова К.Л. Когнитивное исследование зрительной метафоры во французском
языке в сопоставлении с русским языком., диссер...канд.филол.наук., Екатеринбург: 2009.
2. Лакофф Джордж, Джонсон Марк. Метафоры, которыми мы живем: Пер. с англ. / Под
ред. и с предисл. А. Н. Баранова. — М.: Едиториал УРСС, 2004.
3. George Lakoff, Mark Johnson. Les métaphores dans la vie quotidienne, (trad. fr.), Paris,
Éd. de Minuit, 1983.
4. Қобулжонова Г.К. Метафоранинг системавий лингвистик талқини.
Филол.фан.номз...дисс., Тошкент, 2000.

107