Page 110 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

КОРПУС ВА КОМПЬЮТЕР ЛИНГВИСТИКАСИНИНГ ФАРҚЛИ ЖИҲАТЛАРИ

Атабоев Нозимжон Бобожон ўғли,
ЎзДЖТУ 1-босқич таянч докторанти

Калит сўзлар: корпус лингвистикаси, компьютер лингвистикаси, корпус, компьютер
таржима, аутентик ва ярим-аутентик матнлар.

Компьютер технологияларининг корпус лингвистикасидан
ривожи натижасида замонавий фойдаланишнинг аҳамиятли томонларини
тилшуносликда корпус ва компьютер муҳокама қилган. Д.Бибер, С.Конрад ва
лингвистикаси терминларини семантик Р.Реппенлар корпус лингвистикасининг
таҳлил, корпус лингвистикаси (BNC), тил ўрганишдаги ўрнини тадқиқ қилишган,
критик дискурс таҳлил (CDA), шунингдек, Ҳ.Линдквист, Н.Лич, Н.С.Даш, Ф.Мейер,
дескриптив, қиѐсий ва компонент таҳлил Т.Грайс, Ф.Карен, С.Ҳунстон, Т.Мк
23
методлари асосида тадқиқ этиш тобора Энерий, З.Хиао, Ю.Тоно, А.Вилсон ва
долзарб аҳамият касб этиб бормоқда. бошқалар мазкур муаммони турлича
Тилшунослик нуқтаи назаридан ѐндашсак, ѐндашув асосида ўрганишган. Ушбу
компьютер лингвистикасининг пайдо соҳада ўзбек тилшунослигида сезиларли
бўлиши бугунги кунда фаннинг бир қанча даражада тадқиқот олиб борилмаган.
муаммоларига ечим топиш имкониятини Қайд этилган манбалар корпус
беради. Компьютер технологияларини лингвистикасининг хусусиятларини
тилшуносликнинг илмий-назарий, ўрганишда муҳим илмий ва амалий
фалсафий муаммолари: тил ва нутқ, аҳамиятга эга. Компьютер лингвистикаси
система ва структура, семиотика, ҳам ўз муаммо ҳамда ютуқлари нуқтаи
синтагматика ва парадигматика, назаридан ўрганиб чиқилган. А.Н.Баранов
типология, луғатшунослик каби муҳим ўз ишларида сунъий онг муаммосини очиб
ҳамда мураккаб масалалари бўйича олиб беришга тўхталган, Б.Орехов семантик
борилаѐтган илмий тадқиқотларда
қўллашнинг ижобий томонларига таянган
23
Ганиева И.Ф. Об использовании корпусов в
ҳолда корпус лингвистикаси соҳаси лингвистических исследованиях// Филология и
яратилди. Компьютер ва корпус искусствоведение. Т.12. – БГУ, Россия, 2007, № 4.
лингвистикаси бир-бирига ўхшаш ва С.104–106.; Sinclair J. 1991. Corpus and text-basic
баъзи ҳолларда бир хил деган нотўғри principles. – Oxford: Oxford University Press.; Biber
қарашлар учраб туради. XX асрнинг 90- D., Conrad S., Reppen R. Corpus
йиллари биринчи ярмида корпус Linguistics: Investigating Language Structure and Use.
– Cambridge University Press, 1998. – P. 300;
тилшунослиги тил тўғрисидаги фаннинг Lindquist H. Corpus Linguistics and the Description of
алоҳида қисми сифатида шаклланди. Шу English. ‒ Edinburgh: Edinburgh University Press,
билан бирга, у компьютер тилшунослиги 2009.; Leech G. Corpora and theories of linguistic
билан яқиндан ҳамкорлик қилади, унинг performance. In J. Svartvik (ed.), 1992. – P. 105–122.;
ютуқларидан фойдаланади ва, ўз Dash N. S. Corpus Linguistics: A General Introduction.
‒ CIIL, Mysore, 2010.; Meyer C.F. English Corpus
навбатида, уни бойитади. Linguistics. ‒ Cambridge: Cambridge University
Корпус лингвистикасининг назарий Press, 2002; Gries S.Th. Introduction to S. Gries and
ва амалий томонлама муҳим бўлган A. Stefanowitsch (eds.). Corpora in cognitive
муаммолари чет эл олимлари томонидан linguistics: Corpus-based approaches to syntax and
ўрганилган ва улар сирасига lexis, 1–18. – Berlin, 2006.; Gruyter M. de. Geoffrey
Th., Hunston S. (eds.). System and corpus: Exploring
қуйидагиларни киритиш мумкин: connections. – London: Equinox, 2006.; McEnery T.,
И.Ф.Ганиева корпус лингвистикасига оид Xiao R.Z., Yukio T. Corpus-based language studies:
терминларнинг ишлатилиши юзасидан ўз An advanced resource book. – London: Routledge,
қарашларини ифода этган, Ж.Синклиер эса 2005.; McEnery T. and Wilson A. Corpus linguistics. –
Edinburgh: Edinburgh University Press, 1996.

109