Page 71 - 1-сон 2020 йил

Хорижий филология №1, 2020 йил

ТИЛЛАРАРО ЭКВИВАЛЕНТЛИКНИНГ ЛЕКСИКОГРАФИК ИМКОНИЯТЛАРИ
(ИНГЛИЗ ВА ЎЗБЕК ФРАЗЕОЛОГИЗМЛАРИ МИСОЛИДА)

Шомуродова Ш.Ж.,
СамДЧТИ ф.ф.н.

Калит сўзлар: фразеологик бирликлар, семантика, эквивалентлик, коннотатив
маъно, кўп маънолилик.

Таржима луғатларида фразеологик Фразеологик бирликларнинг
эквивалентликка эришиш йўллари маъносини очиб беришда, изоҳлашда,
лексикографлар олдида турган мураккаб албатта луғат тури, ҳажми эътиборга
вазифалардан саналади. Чунки олинган ҳолда иш юритилади. Махсус
фразеологик бирликлар (ФБ) сўзга катта ҳажмли таржима ва изоҳли
нисбатан нутқий семантик хилма- луғатларда, табиийки, паремиологик
хилликнинг яширин имкониятларига бирликларнинг маънолари батафсил баён
кўпроқ эга ва лингвомаданий қилинади. Кенг омма эътиборига
тамойилларнинг ўрганилиши лозим бўлган мўлжалланган ўрта ҳажмдаги луғатларда
асосий элементлари саналади. ФБ нутқ фразеологик бирликларнинг маъноларини
жараёнида иштирок этиши мумкин бўлган ёритиш имконияти мавжуд эмас. Бу каби
бир қанча семантик жиҳатлардан луғатларда ФБлар маъноларини ёритиш
иборатдир. Фразеологик бирликлар масаласи бирмунча мураккаб вазифа
маъноларининг луғатларда батафсил ва саналса-да, бу нарса луғатнинг
изчил ёритилиши луғатшунослар олдида келажакдаги ютуғига замин яратади.
турган муҳим вазифалардан саналади. У Лексикографлар олдида қатор
ёки бу фразеологик бирликнинг маъносини мураккабликларни юзага келтирувчи
тўлақонли ёритиш лексикографдан юксак омиллардан яна бири бу сўз маъносининг у
маҳоратни талаб этади. Таржима ёки бу контекстда қўлланишига қараб
луғатларида фразеологизмларнинг ўзгаришидир. Лексикография амалиётида
мазмун-моҳиятини очиб бериш энг энг муҳим қийинчилик сўз ёки сўз
мушкул вазифалардан саналади. Ушбу бирикмасининг маъносини унинг
вазифанинг қай даражада бажарилиши қўлланишидан фарқлаш ҳисобланади.
таржима луғатининг қиймати ва “Қўллаш мазмун билан тенг қийматга эга
сифатини белгилайди. Таржима эмас, унда сўзнинг кўплаб мазмуний
луғатлар тузиш жараёнида, асосан, икки имкониятлари яширин. Қўллаш - бу
тил бирликлари ўртасида эквивалентлик фақатгина сўзнинг у ёки бу маъносини
муносабатларини ўрнатиш масаласи ишлатиш саналади” [2,37]. Бу каби муаммо
ётади. Мазкур эквивалент фразеологик материалга ҳам дахлдор.
муносабатлар, асосан, турли тил Аммо ФБ сўзга нисбатан нутқий семантик
вакиллари мантиқий тушунча хилма-хилликнинг яширин
системаларининг умумийлигига имкониятларига кўпроқ эга, чунки ФБ
асосланади, яъни халқларнинг қайси нутқ жараёнида иштирок этиши мумкин
ҳудудда истиқомат қилишидан қатъи бўлган бир қанча семантик жиҳатлардан
назар, дунёни идрок қилишдаги иборат. Фразеологиянинг бу хилдаги
мантиқий тушунчалари бир хил мунтазам, батартиб характеристикаси
ҳисобланади. Ушбу фалсафий тамойил Brewer E.C. A Dictionary of Phrase and

бир тил элементлари билан иккинчи тил Fable. Cent. ed. 2 nd impr. London; 1991;
элементлари ўртасида эквивалент Hyamson A.M. A Dictionary of English
муносабатлар ўрнатиш мумкинлигини Phrases. – London; New York, 1992;
асослайди. Longman Dictionary of English Idioms.-

70