Page 66 - 3-2016

Хорижий филология. №3, 2016 йил

ташаббуслари билан хорижий тилларни томонларига ҳам эътибор юқори
ўрганишга катта эътибор қаратила бўлганлигини кўрсатади. Ҳозирги кунда
бошланди. Бунинг натижасида хорижий тил таркибини қиѐсий ўрганишга бўлган
тилларни қиѐсий тадқиқ этишга қизиқиш янада ортиб бормоқда, жумладан,
қаратилган кўплаб ишлар амалга инглиз, немис, хитой, француз, испан,
оширилди. Собиқ иттифоқ даврида қиѐсий корейс, япон, турк, араб, форс, итальян
тадқиқот ишлари асосан рус тили ва тилларини қиѐсий ўрганишга бағишланган
баъзан баъзи овропа тилларининг фонетик, докторлик диссертациялари устида ишлар
морфологик, синтактик хусусиятларини амалга оширилмоқда. Лингвистикага оид
таққослашга қаратилган бўлса, илмий журналларда, анжуманларда қиѐсий
мустақиллик давридаги илмий ўрганишга боғишланган юзлаб илмий
тадқиқотлар тилларнинг нафақат таркибий мақолаларга дуч келишимиз мумкин. Бу
хусусиятлари, балки уларнинг концептуал, ишларнинг кенг миқѐсда амалга
лингвомаданий ва прагматик жиҳатларини оширилаѐтганлиги мустақилликнинг
қиѐслаб ўрганишга ҳам бел боғланди. маҳсули деб бемалол эътироф этиш
Мисол учун, 2004 йилда М. Четин ўзбек ва мумкин.
турк тилларида деривацион белгиларни Мустақилликнинг дастлабки
аниқлаган бўлса, 2007 йилда Ш. йиллариданоқ профессор Ж.Бўронов
Ашуровнинг ―Инглиз ва ўзбек тилларида ташаббуси билан Ўзбекистон давлат жаҳон
кесим типологияси‖ диссертацияси тиллар университетида ташкил этилган
синтаксем таҳлил асосида мазкур иккала илмий кенгаш Республикамизнинг барча
тилдаги тил унсурларининг синтактик олийгоҳларида тайѐрланган докторлик ва
сатҳдаги семантик жиҳатлари махсус номзодлик диссертацияларини қамраб
моделарга солиб ўрганилди. Ўша йили олган ва бу диссертацияларнинг 90 фоизи
ҳимоя қилинган О. Исаровнинг номзодлик чоғиштирма лингвистиканинг ечимини
диссертацияси инглиз ва ўзбек тилларида кутаѐтган муаммоларга бағишланганлиги
таксис ҳодисасининг ифодаланишидаги билан аҳамиятлидир.
турли тил макерлари тадқиқ этилди. 2009 Профессор Ж.Бўроновнинг инглиз
йилда Ғ.Мирсанов инглиз ва ўзбек ва турк тилларининг лингвистик
тилларидаги юриш-ҳаракат феълларини категорияларини чоғиштиришга
акционал гуруҳларга ажратиш орқали асосланган монографияси, [3.]
уларнинг аспектуал вазият турларини А.А.Абдуазизовнинг инглиз ва ўзбек
аниқлаган ишини ҳимоя қилди. 2012 йилда тилларининг фонетик ва фонологик
Ф.Усмановнинг ―Синтактико- хусусиятларини ѐритиб берган илмий
семантическое сопоставление ишлари, Ў.Қ.Юсуповнинг чоғиштирма
двусоставных безглагольных лингвистикани бошқа йўналишлардан
предложений‖ номзодлик ишида инглиз, фарқлаб берувчи рисоласи, С.Раҳимовнинг
рус ва ўзбек тилларидаги феъл иштирок ―Фундаментал лингвистик категориялар
этмайдиган гаплар таркиби қиѐсий чоғиштирма тилшуносликнинг глобал
ўрганилди. А.Морозова томонидан муаммолари‖, - деб номланган
бажарилган ишда (2011) испан, рус, ўзбек монографиялари мамлакатимиз
тилларида гендер муносабатлари қиѐслаб тилшунослигида XX асрнинг охири XXI
ўрганилди. Албатта, бу каби бажарилган асрнинг бошларида чоғиштирма
ишларни яна ўнлаб келтириш мумкин. лингвистиканинг тамал тошини
Мазкур тадқиқий ишларда собиқ тузум қўйилишига асос бўлган, десак муболаға
давридаги бир тарафлама, яъни тилнинг бўлмайди.
фақатгина система сифатида қиѐсий Мустақиллик даврига келиб, жаҳон
ўрганилишдан воз кечилганлиги ва тилшунослигида кенг миқѐсда тадқиқ
тилнинг амалий, когнитив, прагматик этилаѐтган когнитив тилшунослик,

65