Page 98 - 3_2019

Хорижий филология №3, 2019 йил

Маълумки, хаттот – китоб ва жиҳатдан жуда яхши безай олган. Шоир
рисолаларни кўчирувчи котиб бўлиб, шеърларининг (―Игначи ғазали‖ ва
хаттотлик санъати қадим Шарқ ―Хаттот ғазали‖ мисолида) шаклий
санъатининг беҳад камол топган санъат жиҳатдан соддалиги ва уларнинг 5-6
турларидан бири ҳисобланади. Шуни ҳам байтдан ошмаслиги янада аҳамиятлидир.
таъкидлаш жоизки, XIV-XV асрларда Кўплаб замондошлари назарига
ўлкамиз китобчилигининг ривожи беқиѐс тушган истеъдодли шоир Сайфий
бўлган. Навоий ―Мажолис-ун-нафоис‖ Бухорийнинг ўз даври ғазалчилигидаги
асарида хаттотлик санъатига юқори баҳо янгилиги ва эришган муваффақиятлари
бериб, уни пухта эгаллаган Султон Али ҳақида сўз юритиб, қуйидаги хулосаларга
Машҳадий, Мавлоно Сойимий, Мавлоно келиш мақсадга мувофиқдир:
Шер Алий, Шахзода Пуроний, Мавлоно 1. Сайфий Бухорийнинг XV аср
Войсий, Мавлоно Котибий ва Абдужамил шеъриятидаги муваффақияти ғазал
котиб Ҳиротий каби машҳур хаттотларни жанрининг анъанавий шаклига янгича
фахр билан тилга олади. Демак, мазмунларни моҳирлик билан жойлаштира
Сайфийнинг ҳам бу машҳур санъат тури олганидадир.
ҳақида фикр билдириши, уни мадҳ этиши 2. Сайфий Бухорийнинг ҳунар
бежизга эмас ва у хаттот васфини мақтаъ аҳлига ѐзган ғазаллари нафақат мавзу
байтида шундай охирга етказади. жиҳатдан янги, балки унда иштирок этган
Бар когазе, ки Сайфии мажнун хати қаҳрамонларни ҳам ўз даври нуқтаи
ту дид, назаридан биринчи бўлиб учратиш
Мебандадаш ба гардану тўмор мумкин.
мекунад [5,305-б]. 3. Шоир ғазалларидаги ўзига хос
(Мазмуни: сенинг ишқингда мажнун бадиий услуб уларнинг мавзуси ва
бўлган Сайфий хатингни қоғозда кўргач, қаҳрамонларига мос тушганлиги шоирнинг
уни тўмор қилиб бўйнига боғлайди). поэтик маҳоратини янада ошкор этади.
Ғазал охирида Сайфийни хаттотнинг 4. Сайфий Бухорий бир томондан
гўзал чеҳрасидан ҳам унинг санъат асари, санъат ва ҳунар аҳлига бағишлаб ѐзган
яъни нафис ва сеҳрли ѐзувлари ўзига ғазаллари билан ўз даври назмини
мафтун этганлиги ошкор бўлади. Ниҳоят, бойитиб, унга мавзу жиҳатдан янги қирра
ғазал охирида ўқувчи англайдики, очган бўлса, иккинчи томондан XV асрда
Сайфийнинг мақсади хаттотга бўлган Ўрта Осиѐ халқлари ҳаѐтидаги
ишқини тасвирлаш эмас, балки унинг ҳунармандчиликнинг ривожланиши ва
касби, маҳорати ва санъатига ошиқлигини турли касб-ҳунар эгаларининг маданий
ифодалашдир. Сайфийнинг аттор ва хаттот турмуш тарзи ҳақида кенг маълумот
васфига айтган ғазалларида беради.
қаҳрамонларнинг маъшуқ тимсолида тилга Адабий давр ғазалчилигида ўз услуби
олиниши киноявийлиги ҳамда билан катта бурилиш ясаган Сайфий
ҳазиломизлиги билан мароқлидир. Шоир Бухорий шеъриятида чизилган маданий
ошиқона сўзлар билан қаҳрамонларини ҳаѐтнинг реал манзаралари бугунги давр
мадҳ эта туриб, ўзининг касб эгаларига Ўрта Осиѐ, жумладан Ўзбекистон
нисбатан қай даражада ҳурмат, самимий халқлари маданиятининг қай даражада
муҳаббат, илиқ муносабатда бўлганлигини қадимийлиги, бойлиги ва тарихий
намоѐн этади. цивилизацияга эга эканлигидан далолат
Сайфий ғазалларидаги халқона усул беради.
уларни ҳам мазмун ва ҳам шаклий
Адабиѐтлар:
1. Алишер Навоий. Мажолис-ун-нафоис. -Асарлар, 10 жилдлик, 9 жилд. - Тошкент:
Ғафур Ғулом номидаги нашриѐт-матбаа ижодий уйи, 2011.
2. Аълохон Афсаҳзод. Адабиѐти форсу точик дар нимаи дувуми асри XV. –Душанбе:
Дониш, 1987.

97