Page 96 - 3_2019

Хорижий филология №3, 2019 йил

аҳлидан 133 кишини васф қилган [2,102- ҳалвогар ва бошқа касб эгаларига
103 б]. бағишланганлиги диққатга сазовордир.
Афсуски, ҳозиргача Сайфийнинг Ҳазрат Навоий ўша машҳур асари
ғазалиѐтини тўлалигича қўлга ―Мажолис-ун-нафоис‖да ўз замондош
киритмаганмиз, фақат уларнинг бир қисми шоири Сайфий Бухорий ғазалларининг
турли манбалар орқали қўлимизга етган. мавзуси ҳунарманд ва косиблар ҳаѐти
Бу манбаларнинг қаторида ―Гулшани бўлганлиги ўша давр ғазалчилиги учун
адаб‖ (адаб гулшани) номли баѐз янгилик эканлигини таъкидлаб ўтган эди:
мавжудки, Сайфий Бухорийнинг ―(Сайфий Бухорий – М.Х.) санъат ва ҳирфа
сараланган ғазаллари намуна сифатида аҳли учун ҳам кўп латоиф назм қилибтур
нашр қилинган ва биз кўпроқ шу манбадан ва ул тариқда мухтаредур. Бир байт ул
фойдаланишни мақсадга мувофиқ деб жумладиндурурким:
билдик. Бути пардозгарам к-ў ба касон
XV асрда Самарқанд, Бухоро, Ҳирот, месозад,
Табрез каби маданий марказларда Ҳеч ба ҳоли мани хаста
ҳунармандчиликнинг жуда кенг миқѐсда намепардозад‖ [1,340-б].
ривожланиши ўша давр адабий ҳаѐтига (Мазмуни: Пардозчи гўзалим, кўп
ҳам сезиларли таъсир кўрсатди. Натижада кишилар билан чиқишади-ю, мен
турли ҳунар: хаймадўзлик (чодир тикиш), хастанинг ҳолига асло парво қилмайди).
зардўзлик (тикувчилик), косагарлик Навоийнинг таъкидлашича, Сайфий
(кулол), ҳалвогарлик, камонгарлик (ѐй ижодидаги янгилик ҳунарманд ва косиблар
ясаш) ва бошқа касб-ҳунар билан ҳаѐтини ўз ғазалларининг мавзуси қилиб
шуғулланиб, шеърият билан қизиққан, олганидадир. Шунинг учун ―ул тариқда
шеърлар ѐзган кўпгина шоирлар ижод мухтаредур‖, яъни ихтирочидир дейди ва
майдонига қадам қўйдилар. Шунинг шоирнинг пардозчига бағишлаб айтган
таъсирида ҳунармандлар мавзусига урғу ғазалининг матлаини мисол тариқасида
бериш бадиий адабиѐт, жумладан келтиради. Кўринадики, Ҳазрат Навоий
шеъриятда ѐрқин тарзда кўзга ташланади. Сайфий ижодини яқиндан кузатган ва
Самарқанд ва Ҳирот адабий муҳитида шоирнинг ҳунар аҳлига бағишлаб ѐзган
ижод этган қатор шоирлар, жумладан, шеърлари ўша давр адабий жараѐнида
Абўисҳоқ Атима, Сайфий Бухорий, янгилик бўлгани боис уни янада мафтун
Дарвеш Деҳакийларнинг назмида санъат этган. ―...Алишер Навоий, – ѐзади
ва ҳунар аҳлининг васфи, уларнинг Ботирхон Валихўжаев, – ўзининг
маданий ҳаѐтда тутган ўрни реал кўрсатиб ―Мажолис-ун-нафоис‖ида
ўтилган. Адабиѐтшунос олим Ботирхон замондошларидан бўлмиш Сайфий
Валихўжаев XV асрда ғазал жанрининг Бухорийни меҳнат аҳлини, хусусан
мавзу жиҳатдан бойиши ва ранг- ҳунармандларни ғазалнинг тасвир
баранглиги ҳақида сўз юритиб, мавридида доирасига киритгани учун қўллаб-
такидлаб ўтади: ―...ҳунармандлар мавзуси қувватлайди, уни бу соҳада ихтирочи деб
ғазалларга ҳам кириб бориб, ҳатто шундай атайди‖ [3,78-б].
ғазаллар девони ҳам майдонга келдики, Сайфий ҳар бир санъат ва ҳунар
унинг муаллифи Сайфий тахаллусли шоир аҳлини мадҳ этар экан, уни ѐр қиѐфасида
эди‖ [3, 95-б]. гавдалантириб, масалан ―игначи моҳим‖
Албатта, Б.Валихўжаев Сайфийнинг (Моҳи сўзангар, ки дар дил мехалад
«Саноеъ-ул-бадоеъ» девонини назарда мижгони ў), ―деҳқон дилбарим‖(Дилбари
тутиб, уни ўша давр адабий муҳитида деҳқон, ки ишқи ўст кору бори ман),
шуҳрат қозонганлигини таъкидлаб ўтади. ―рангчи гулузорим‖(Гулъузори рангрез
Мазкур девон таркибидаги ғазалларнинг кори Масеҳо мекунад) деб сўз бошлайди
ҳар бири битта касб ва санъат соҳасига, ва муносабатини ишқий оҳангда ифода
масалан, қассоб, игначи, нонпаз, дурадгор, этишга ҳаракат қилади. Намуна сифатида
тоқидуз, қушчи, созанда, балиқпаз,

95