Page 97 - 3_2019
P. 97
Хорижий филология №3, 2019 йил
шоирнинг ―Игначи ғазали‖ни кўздан маъшуқанинг киприги найзага, шавқатсиз
кечириш мақсадга мувофиқдир: кўнгли-тошга, ошиқ оҳининг қудрати
Моҳи сўзангар, ки дар дил мехалад ѐнғину бўронларга ташбиҳ
мижгони ў, қилинганлигини кўп учратамиз. Аммо
Он ки, дил мехонамаш ман, ҳаст Сайфий ўз ғазалларида янги мавзу орқали
сўзандони ў. янги қаҳрамонларга мурожаат қилади. У
Он бути маснаднишин ҳар гаҳ ки ананавий ғазалларда устувор бўлган
хезад аз дўкон, машуқа образи ўрнига турли касб-ҳунар
Ҳамчу сўзан хезаму овехт дар намояндалари, масалан нонпаз, тоқидўз,
домони ў. игначи, наққош, темирчи, деҳқон,
Бо ғамаш саррост гаштам ҳамчу нақорачи кабиларни қўяди. Шоирнинг ҳар
сўзан оқибат, бир ғазалидан ўқувчи кўз олдида янги
Чун басе паҳлутиҳи мегардам аз сиймо ва образлар гавдаланаверади. Шу
сўҳони ў. услубда Сайфий ғазалларидаги тасвир
Дар дили пўлоди ў оҳам наояд объекти ананавий ғазаллардан фарқли
коргар, ўлароқ ўзгараверган ва бу ҳолат бадиий
Нест ин хоискро таъсир дар сандони тасвир қатламида ҳам муштараклик ва
ў. янгиланиш ҳолатини тақозо этган. Игначи
Чашми Сайфū баста буд аз дард то ғазалида шоирнинг маҳорати яна шунда
рўи ту дид, кўринадики, у қаҳрамони – игначи ѐрини
Боз шуд чун чашми сўзан аз фараҳ янги сўз ва тасвирлар орқали хаѐлот
чашмони ў.[5,307-308-б] оламидан воқеликка олиб киришга
Мазмуни: эришган. Яъни, шоир реал қаҳрамонини
Биринчи байт: игначи моҳимнинг борича – касбу кори, мавқеи, характеридан
киприклари юракка санчийди, мен уни келиб чиқиб ўқувчиларга таништирган. Бу
юрак десам, у учун юрагим игна қутисига муҳим ишда шоирга игначилик санъатига
айланган экан. хос, жумладан, игна, игна қутиси, эгов,
Иккинчи байт: ҳар гал ул ѐр пўлат, болға, сандон каби асбобларни
тахтидан турса-ю дўкондан чиқса, мен тасвир доирасига киритганлиги қўл келган.
игна каби унинг этагига илашаман. Сайфийнинг ―Игначи ғазали‖дек
Учинчи байт: оқибат унинг ―Хаттот ғазали‖ ҳам хушоҳанглиги,
ғамидан бошим игнадай қотиб қолди, қувноқлиги ва нозикбаѐнлиги билан
жисмим гўѐ уни кўп эговлашидан яримтага кишига завқ бағишлайди. Шоир хаттот
айланиб қолган. васфини матлаъ байтида шундай
Тўртинчи байт: унинг пўлод бошлайди:
юрагига менинг оҳу нолам кор қилмайди, Хаттоти ман, ки ишваи бисѐр
бу болғанинг (ошиқ оҳининг) зарбаси мекунад,
унинг темирига (маъшуқа юрагига) таъсир Гўи ҳамеша машқи ҳамин кор
қилмайди. мекунад [5,305-б].
Бешинчи байт: Сайфийнинг кўзи (Мазмуни: менинг хаттотим кўп
дарддан боғлиқ эди, аммо сенинг юзингни ишва қилади, гўѐ фақат шу ишни машқ
кўрди-ю хурсандчилигидан унинг кўзлари қилади).
игна кўзидай очилди. Шоир хаттотни маъшуқа тимсолида
Бу ғазалда шоир ташбиҳ санъатини талқин этиб, унинг ошиқ наздида нозу
кўпроқ ишга солиб, янги-янги тасвир ва ишвага мойиллигини айтади. Аслида
ўхшатишларни жуда моҳирона топа олган. шоирнинг бу тасвирдан мақсади бошқача,
Ғазал таркибидаги киприк-игна, юрак- яъни у хаттотлик санъатининг қай
сўзан қутиси, дилбарнинг темир юраги- даражада нозиклигини, бу касб билан
сандон, ошиқнинг оҳи-игначилик болғаси машғул кишиларнинг нозик дид ва
ташбиҳлари Сайфийгача шеъриятда кўзга фаросат соҳиби эканлигини айтмоқчи
ташланмайди. Анъанавий ғазалларда бўлади.
96
