Page 51 - 4-2017

Хорижий филология. №4, 2017 йил

ТАРЖИМАНИНГ ГРАММАТИК МУАММОЛАРИ

Қамбаров Носир,
ЎзДЖТУ доценти
Суннатуллаев Озод,
ЖДПИ қошидаги “Сайилжой” академик лицей ўқитувчиси

Калит сўзлар: морфема, морфология, синтаксис, типологик фарқлар, номинатив-
синтагматик, контекстуал.

Таржимашуносликнинг лингвистик инглиз тилидаги от ясовчи морфемалар
муаммолари тил бирликларини таржима ҳақидаги маълумотларни кўриб чиқиш
бирлиги сифатида кўриш имкониятини мақсадга мувофиқ бўлади деб
беради. Маълумки, грамматиканинг иккита ҳисоблаймиз.
асосий сатҳи мавжуд. Шу нуқтаи назардан Инглиз тилида энг қўлланиладиган
таржиманинг грамматик муаммоларига от ясовчи морфемаларга қуйидагиларни
қарайдиган бўлсак, морфология сатҳида мисол қилиб келтириш мумкин:
морфемалар, синтаксис сатҳида сўз -er, -or, -ar, -ist, -ian, -ing, -ment, -ion,
бирикмаси ва гаплар таржима бирлиги -ism, -ess, -able, -al, -dom, -en, -ence, -hood,
бўлиши мумкин. Бу фикр россиялик -ness, -ish, -ship, -th ва ҳакозо.
таржимашунос олим Л.С. Бархударов Морфеманинг маъноларига келсак
томонидан бундан бир неча ўн йил аввал улар отнинг сифати, ҳолати, жараѐнни,
―Язык и перевод‖ китобида илгари касб эгасини, йўналиш, соҳа ва шу каби
сурилган эди. маъноларни ифодалаш учун қўлланади.
Таржимашуносликда морфеманинг Таржима бирлиги сифатида қабул
таржима бирлиги бўла олиши учун унинг қилинган морфема таримада доим ҳам
назарий жиҳатларини ҳисобга олиш зарур морфема билан берилмаслиги мумкин.
бўлади. Бунга асосий сабаб, биринчидан, инглиз ва
Асосий сўз туркумлари от, феъл, ўзбек тиллари қариндош бўлмаган тиллар
сифат, равиш, сон ва шу кабилар ўз сирасига кирса, иккинчидан, улар
морфемаларига эга. Масалан, от ясовчи ўртасидаги типологик фарқлар
морфемалар, феъл ясовчи морфемалар ва ҳисобланади. Иккита қариндош бўлмаган,
ҳоказо. Мазкур мақолада от ясовчи турли тизимли тиллардаги айни битта сўз
морфемалар устида тўхталамиз. Бу туркуми, айни сўз туркумини ҳосил
масалага икки хил ѐндашув мавжудлигини қиладиган морфемаларнинг фарқи
таъкидлаб ўтиш лозим. Биринчиси, таржимада турли грамматик
таржимада от ясовчи, феъл ясовчи, сифат, муаммоларнинг пайдо бўлишига олиб
равиш, сон ва ҳоказо сўз туркумларини келади.
ясовчи морфемалар морфемик таҳлил Морфемаларнинг таржима бирлиги
қилинганда таржимада қайси йўллар билан сифатида кўриш морфеманинг қайси
берилишини, яъни от ясовчи морфема турдаги жанр, матн ва услубдалигига
таржимада от ясовчи морфема билан боғлиқ бўлади.
бериладими ѐки аслиятдаги морфема Бунинг учун биз иккита турли
ѐрдамида ясалган от ўзак сўз билан услубга тегишли матнлардаги гапда
бериладими ѐки иккинчи ѐндашув таржима қўлланган от морфемасига эга сўзлар
тилида ҳам от ясовчи морфемалар таржима таржимасини қараб чиқамиз.
бирлиги сифатида унинг от ясовчи Бизнинг фикримизча, бадиий матн
морфемасининг эквиваленти ѐрдамида билан илмий матнда қўлланган
бериладими? морфемалар ѐрдамида ясалган отлар
От ясовчи морфемалар таржимаси таржимаси чоғиштириб чиқиш объектив
ҳақида бевосита фикр юритишдан олдин хулосалар чиқариш имконини беради.

50