Page 55 - 4-2017

Хорижий филология. №4, 2017 йил

ТАРЖИМАДА РОМАНТИК ДУНЁ ПОЭТИКАСИНИНГ
ҚАЙТА ЯРАТИЛИШИ

Кенжаев Аваз,
СамДЧТИ таянч докторантура (PhD)1-босқич докторанти

Калит сўзлар: таржима, романтизм, романтик дунѐ, поэтика, байронона поэма,
мутаржим, қайта яратиш, мисра, аслият, озодлик, инсоннинг руҳий қарамлиги, ѐввойи
табиат.
Кўплаб рус шоирлари Андре Шенье, Б.В.Томашевскийнинг фикрини
С.Кольридж, В.Гюгонинг романтизм тасдиқлаб рус романтизмининг
руҳида ѐзилган асарлари ва байронизмнинг тадқиқотчиларидан бири Е.А.Маймин
эрксевар ғоялари билан В.А.Жуковский шундай ѐзади: «Русий ва байронона руҳи
ҳамда А.С.Пушкин ижоди орқали билан ажралиб турувчи «Эда» поэмаси
танишганликлари каби ўзбек шоирлари муаллифи, Баратынский, шубҳасиз,
ҳам илк бора Пушкин романтик поэмалари «Кавказ асири» ҳамда «Боқчасарой
таъсирида европа романтизмидан фонтани» поэмалари таъсирида ижод
баҳраманд бўлдилар. қилди. Кейинчалик Пушкиннинг жануб
Б.В.Томашевский шундай ѐзади: поэмалари, энг аввало, «Кавказ асири»
«Пушкиннинг жануб достонлари таъсирида Лермонтовнинг нафақат
таъсирида рус адабиѐтида байронона ўсмирлик даврида ѐзилган, балки
поэма жанри пайдо бўлди, шу билан бирга кейинчалик кўплаб поэмалари яратилди».
мазкур достонларнинг Байрон ижодига XIX асрнинг 20-йилларида
боғлиқлик даражаси кўпчилик ҳолларда Европанинг барча адабий жанрларида
улардаги мавжуд бўлган байронона байронизм даврнинг илғор кишилари ақли
ўзлашмалар ҳиссаси билан белгиланади. ҳамда юракларини уйғотадиган нафақат
Узоқ вақт рус байронизми инглиз тилидаги жўшқин адабий, балки ижтимоий
асл нусхадан келиб чиқмаган ҳолда воқеликлардан бирига айланди. Бу хусусда
фавқулодда Пушкин ўзлаштирган Пушкиннинг дўсти, унинг шеърияти
романтик поэтика унсурлари билан ихлосмандларидан бири П.Вяземский
озиқланди». шундай ѐзади: «Афтидан, бизнинг
Аммо тез орада шу нарса маълум замонамизда романистлар В.Скотт каби,
бўлдики бу таққослаш Байрон ва Пушкин шоирлар Байрон каби ижод қилишлари
ижодида катта фарқ борлигини очиб шартдек туюлади. Истеъдод қанчалик асл
ташлади. Аввал бошданоқ Пушкин ва буюк бўлмасин фаолият соҳаси ҳамда
устозига нисбатан ички қаршилик ва танланган йўли маълум восита ва вазиятга
кураш ҳисси билан Байрон мактабига қараб уларнинг ихтиѐридадир».
боғланган эди. Айниқса, уларнинг П.Вяземский жаҳон шеъриятини четлаб
асарларидаги ўша биз билган ташқи ўтишни истовчи баъзи танқидчиларнинг
ўхшашликлар бу асарларнинг бадиий сохта ватанпарварлигига жавобан шундай
моҳияти ҳамда услубида ўзгача кўриниб дейди: «Бизга тажриба, бағишловлар
турувчи фарқ борлигини кўрсатиб берди. керак: биз учун йўқотишлар эмас, балки
Пушкин йўли Байроннинг романтик тўхтаб қолиш, бир жойда қотиб қолиш
субъективизмидан унинг кейинги хавфлидир». Шу маънода у «Кавказ асири»
асарларида кузатиладиган мукаммал холис поэмасини камолот чўққисига чиққан асар
реалистик маҳоратга олиб келди. деб ҳисобламаса-да қизғин кутиб олди.
Пушкиннинг эпик жанрдаги, аввало, «Мазкур асарнинг мазмуни жуда оддий,
«Полтава» ҳамда «Евгений Онегин» балки ғоят табиий – деб ѐзади
асарлари ва Байроннинг шоирлик П.Вяземский, - ўқувчи учун унинг баѐн
сифатига берилган танқидий фикр- услуби жуда қизиқарли, аммо таъсири
мулоҳазалари бунга далилдир. унчалик эмас. Муаллиф поэманинг

54