Page 53 - 4-2017

Хорижий филология. №4, 2017 йил

гапнинг биринчи таржимасида ўзбек тилларидан кирган сўзларни
тилидаги ―билан‖ боғловчиси тушириб (терминларни) морфемалари билан бирга
қолдирилган, иккинчи таржимада эса беришни тақозо этади. Демак,
сақланган. Мана шу қисқа таржима морфеманинг таржима бирлиги сифатида
таҳлилининг ўзи ўзбек тилидаги боғловчи қўлланиши матн тури ва услубига
таржимада сақланиши ѐки таржимоннинг бевосита боғлиқ экан.
қўллаган усули натижасида сақланмаслиги
мумкинлигини кўрсатади. Таржиманинг
адекват бўлиши биринчи навбатда
таржимоннинг тажрибаси ҳамда
дунѐқараши кенглигига, яъни таржима
қилаѐтган мавзу билан боғлиқ бошқа
қўшимча маълумотларга эга бўлиши
муҳимдир.
Битта мақола доирасида
таржиманинг грамматик муаммоларини
бутунлай қамраб олишнинг имкони
бўлмаганлиги учун ушбу муаммоларни
санаб ўтиш билан кифояланамиз.
Таржиманинг грамматик муаммоларига
сўз тартиби, сўз туркумларини,
пунктуацион белгиларни таржимада
бериш, сўз ва сўз бирикмалари, турли гап
бўлаклари, гап турлари ва бошқа қатор
масалаларни санаб ўтиш мумкин.
Хулоса қилиб шуни айтиш
мумкинки, морфема таржима бирлиги
сифатида аксарият ҳолларда илмий
матнларда реал кўринади. Морфемалар
бадиий матнларда айрим ҳоллардагина
таржима бирлиги сифатида намоѐн
бўлиши мумкин. Бунга сабаб бадиий услуб
хусусиятлари, унда қўлланадиган ифодали
сўзлар, миллий хос сўзлар, контекстуал
маънога эга бўлган сўзлар ва ҳоказолар.
Илмий матнларда морфема таржима
бирлиги сифатида аниқ намоѐн бўлади.
Чунки илмий матнларда асосан терминлар
қўлланади. Терминлар одатда бир
маъноли, лотин ва юнон тилидан кириб
келган, улардаги морфемалар сони ва
функциялари аниқ. Илмий матнларда
аксарият ҳолларда от ясовчи морфемалар
терминлар таркибида аниқ ажралиб
туради. Бундан ташқари терминлар
таржимасида калькалаш, транскрипция
ҳамда транслитерация таржима методидан
фойдаланилади. Бу методлар лотин ва грек

этилган. Маълумотларга кўра, ҳозир Абдулла
Қодирийнинг бу машҳур асари Туркия ва
Германияда ҳам инглиз тилига таржима қилинган.

52