Page 10 - 4-сон 2018 йил

Хорижий филология №4, 2018 йил

синоатларга ―калит‖ излатган даврда, яъни Фолкнер ғайритабиий нарсаларга
худди қадимий империялардек йўқ бўлиб майли баланд одам бўлган, шу билан
кетган Жанубнинг афсонавий ўтмиши бирга, тақлид ва ўз-ўзига тақлид қилишга
унинг романларида сақланиб қолди. иштиѐқманд ҳам эди. Унинг қаламига
Гарчанд Фолкнернинг жанублик мансуб баъзи асарлар алоҳида гуруҳни
қаҳрамонлари ушбу жумбоқларни ечишга ташкил қилади. Масалан, ―Ибодатгоҳ‖
кўпам уринмасалар-да, ҳар ҳолда (Sanctuary, 1931) романи ѐки ―Эмили учун
чигаллашиб кетган қон-қариндошлик, атиргуллар‖ (A Rose for Emily, 1930)
насл-насаб ҳамда имон-эътиқод новелласи шулар сирасидандир.
қонуниятларини англашга, ғайришуурий Новелла қаҳрамони Чарльз
хотира ва тасаввурга эга бўлишга ҳаракат Диккенснинг ―Катта орзулар‖ (Great
қилишади. Сабаби, ушбу қонуниятлар ва Expectations, 1861) романидаги мисс
хотира олдиндан белгиланган тақдир, Льюишем образига монанд, Гюстав
қандайдир бир машъум қисмат туфайли Флобер қаламига мансуб ―Соддадил‖ (Un
келажакка таъсир этишни давом этарди. Coeur simple, 1877) новелласига тақлидан
XX асрнинг деярли биринчи ярмига қадар ѐзилган. Энг қизиғи, Фолкнер ижодида
яшаган жанубликлар ўтмиш васвасасидан Эдгар По персонажларининг ғайритабиий
қутула олмасдан унинг қурбонига нарсаларга бўлган ўчлиги бошқача оҳангда
айланардилар. Бу Фолкнер романларида янграйди. Унда Эмили Грирсон ҳақида
акс эттирилган аччиқ ҳақиқат эди. ҳикоя қилинади. Бу қиз бутун ҳаѐти
Фолкнер асарларининг иккинчи давомида ўз отасининг ―соя‖сида яшади,
гуруҳига ―Августдаги ѐғду‖ (Light in отаси ўз қизига жанублик зодагонларнинг
August, 1932), ―Қишлоқча‖ (The Hamlet, ―эрга тегиш‖, ―никоҳдан ўтиш‖ ва ―оила
1940), ―Хокни булғаган одам‖ (Intruder in қуриш‖ ҳақидаги қонуниятларини уқтириб
the Dust, 1948) романлари ва ―Мусо, ерга боради, айрим ―чеклов‖лар хусусида ўз
туш‖ китобидаги аксар новеллалар киради. фикрларини ―ўртоқ‖лашади. Шу боис
Бу ерда Жануб кечмишидаги ―жиноят ва Эмили билан шимоллик бўлган Гомер
жазо‖ муаммоси асосан ирқий ва табиат Бэрон ўртасидаги никоҳ бузилади.
фалсафаси 5 нуқтаи назарида намоѐн Тўғриси, зулмкор ва букилмас отасига
бўлади. Чуқур психологизмга йўғрилган ўхшаб кетгувчи ѐш жувондан
―ғоялар романи‖ жанрига кўпроқ монанд ҳадиксираган Бэроннинг ўзи ундан қочиб
келувчи ушбу асарлар поэтик жиҳатидан кетишга қарор қилади-ю, мисоли ―ўлим
унчалик ҳам мураккаб эмас. Уларда (ўтган каби тутиб турган муҳаббат‖ тузоғидан
ишга салавот деганларидек) ўтмиш қутулиб кетолмайди. Қочиб кетишининг
гуноҳларини ювиш мавзуси кўтарилади. олдини олиш мақсадида Эмили ўз
Фолкнер бу мавзуни Нобель мукофотини севгилисини заҳарлаб ўлдиради ва унинг
топшириш маросимида сўзлаган нутқида жасадига куѐвлик костюмини кийгизиб,
қуйидагича ифодалайди: ―...одам уйнинг иккинчи қаватида жойлашган
фалокатларга бардош берибгина хонадаги шкафга яширади. Ҳар замон
қолмасдан, балки қийинчиликларни енга хонага кириб, қаллиғи жасадига қараб,
олади ҳам... негаки унинг қалби бор, унга ундан лаззатланиб юради. Вужудни
сабр-бардошли ва раҳмдил бўлишга, ўзини жумбушга келтирувчи бу ҳикоя, бир
6
қурбон қилишга қодир руҳ ато этилган‖ . жиҳатдан, жанубий ―готика‖га, Ғарб
декаданси ―Зулм чечаклари‖ (Шарль
Бодлер) га нисбат берувчи Зигмунд Фрейд
таълимотидаги руҳий таҳлилга
5
Бу ерда табиат фалсафаси – бутун табиат яқинлашади. Бошқа тарафдан эса,
ҳақида унинг қонуниятларини ўрганиш асосида Жефферсон шаҳрида яшовчи одамлар учун
эмас, балки мавҳум мулоҳазалар негизида яхлит
бир тасаввур беришга интилган фалсафий аста-секин ўтмиш тимсолига айланувчи
таълимот. шахс ҳақидаги фожиали тарихга айланади.
6 Қаранг: W. Faulkner. Essays, Speeches and Бироқ эндиликда даҳшатли (тошбағир бут-
Public Letters, N. Y., 1965, p. 113.

9