Page 6 - 4-сон 2018 йил

Хорижий филология №4, 2018 йил

REPORTS МАҚОЛАЛАР

УИЛЬЯМ ФОЛКНЕР РОМАНЛАРИ ПОЭТИКАСИ

Холбеков Мухаммаджон Нуркосимович,
СамДЧТИ филология фанлари доктори, профессор

Қалит сўзлар: Одам Ато, Момо Ҳаво, иблис, модернизм, Йокнапатофа,онг оқими,
символизм, постмодернизм, ички монолог, Аполлон, Дионис, Пантеон.

XX аср бадиий тафаккур нарсалар борлиги ҳақидаги фикрнинг
тамойиллари нуқтаи назаридан қараганда, босимига ҳам чидайди. Йиқилиб, йиғлаб
жаҳон адабий жараѐнида америкалик юборишдан бошқа чораси қолмаганида
ѐзувчи Уильям Фолкнернинг ўз ўрни, ўз ҳам, ўзига буни эп кўрмай, маҳкам тура
услуби, қолаверса, ўз сўзи бор. Эндиликда олади. Ўгирилиб қарасанг ҳам, қарамасанг
классик даражасига кўтарилган ҳам фойдаси йўқлигини билатуриб, ортга
ѐзувчининг таркидунѐчилигига, ўзи қарамасликнинг ўзи ҳам
1
яшаган жамиятдан бирмунча узоқлашиб собитқадамликдир‖ .
кетганига қарамасдан, йигирманчи юз Фолкнер замондошларидаги ижод
йилликнинг долзарб муаммолари унинг қилишга бўлган иштиѐқни, мукаммалликка
ижодини четлаб ўтмади. Аслида, Фолкнер интилиш, тақдир синовларига бардам
ўзи: ―Мен ѐзувчи эмасман, балки оддий қарши туриш куч–қудратини қадрлар,
бир қишлоқи одамман, менда айтарлик уларни қўллаб-қувватларди. Ёзувчи 1949
буюк ғоялар йўқ‖, дея ―гуллаб‖ қўйганлиги йил ўзига Нобель мукофотини топшириш
унинг таркидунѐчилиги ҳақидаги маросимида сўзлаган нутқида бу ҳақда
афсонанинг пайдо бўлишига сабаб бўлган алоҳида тўхталиб ўтаркан: ―Биламанки,
эди. Энг қизиғи, бу қабилдаги уйдирмани у инсон қонида ҳаттоки урушларни бошидан
рад ҳам этмади. Шилқим репортѐрлардан кечиришга мажбурловчи улкан қудрат
ўзини доимо четга олган, жонни бездирган бор... Тавқилаънатнинг охирги бонги
журналистлардан мумкин қадар урилиб, умрбод ўчганидан сўнг ҳам, бир сас
узоқлашишга ҳаракат қилган Фолкнер тинмайди: бу овоз нидосида унда
аслида, илҳом бағишловчи танҳоликни авваллари бўлган нарсаларга нисбатан
афзал кўрарди. Пойтахт ғала-ғовури, у баланд ва мустаҳкам, улкан ва қудратли,
ердаги ―қайноқ‖ ҳаѐт адибни ҳечам ўзига ҳаѐтнинг беқарорлигига бардош берувчи
тортмаган. Умрининг аксар қисмини у иншоотни қуриш иштиѐқи, орзу-умиди
АҚШ жанубидаги Миссисипи штатида жаранглайди. Бироқ бу нидо азалдан,
жойлашган Оксфорд шаҳарчасида ўтказди. Иблис алайҳиллаина йўлдан оздирган Одам
Аслида, унинг ―жанубий одамовилиги‖, Ато ва Момо Ҳаво қилган дастлабки
феъли қўрс одамнинг такаббурона гуноҳи, қазои-қадарнинг бизгача етиб
зоҳидлигига ѐки ҳаѐтдан ўзини олиб келган нидосидир, аммо унга ҳам, қанчалик
қочишига сира ўхшамасди. уринмасин, одамни Ер юзидан йўқ қилиб
Фолкнер ижодининг пафоси – ташлаш насиб бўлмади. Мен қўрқмайман...
инсонга, унинг руҳи ва иродасига бўлган мен ҳазрати Инсон Масеҳни ҳурмат
метиндек мустаҳкам ишончидадир, десак қиламан, унга мафтун бўлиб, ундан
2
янглишмаган бўламиз. Адиб инсон ақлу завқланаман‖ , деган эди.
заковатига чин юракдан ишонаркан,
―Августдаги ѐғду‖ романида шундай
ѐзади: ―Инсон ҳаѐтда деярли ҳамма
1
Уильям Фолкнер. Свет в августе. Пер. В.
нарсага бардош бера олар экан. У ҳатто Голышева. М., Изд-во: АСТ 2009. – с. 148.
қилмаган хатоларига ҳам матонат билан 2 Қаранг: W. Faulkner. Essays, Speeches and
чидай олади. Бардош бера олмайдиган Public Letters, N. Y., 1965, p. 114.

5