Page 11 - 4-сон 2018 йил
P. 11
Хорижий филология №4, 2018 йил
санамга айланган ота ва заҳарланган сира ютқазмади. Символизм ва
олифта куѐв билан боғлик) ҳикояга эмас, постсимволизм (нақадар камѐб ҳодиса!)
балки ҳозирги замонга кескин равишда оқимида ижод қилган аксар шоир ва
қарши қўйилган қадим замон афсонасига, ѐзувчиларнинг тушунчасида проза ва
жонли ва жўшқин поэзияга айланади. поэзия ўртасидаги чегара ўта шартлидир.
Фолкнер айнан ана шундай Эмили, Муҳими, шеър ѐки роман нима ҳақида
ҳақиқий ―genius loci‖ 7 ҳақида ўнлаб ѐзилганида эмас, балки улар қандай
овозлар жўрлигида (воқеа ―биз‖ дегувчи ѐзилганидадир. Яъни образсиз, беўхшов,
шахс тарафидан олиб борилади) ҳикоя шу билан бирга, бетакрор вазн ва қофияга
қилади ѐки асли жанублик бўлган бир эга ҳодиса шеърият қаъридан юзага қалқиб
нечта авлоднинг муштарак жамоавий чиққан, юксак бадиий маҳорат билан
ғайришуурийлик тамойили замирида тасвирланган конкрет кечинма, руҳий
бутун бошли сага 8 тўқимоқчи бўлади. ҳолат тасвири проза оламидир. У тилнинг
Қизиғи шундаки, асарда ҳеч қандай тайѐр, янгича шаклида ўз ифодасини
атиргул ҳақида сўз бормайди. Лекин айрим топади. Энг қизиғи, бошида ушбу шакллар
китобхонларнинг раҳмини келтирувчи, Фолкнер қалбида янгровчи ―нотаниш
айримларида эса нафрат ҳиссини мусиқа‖га қаршилик кўрсатди, лекин
уйғотувчи бош қаҳрамон Эмили гўзал ва ѐзувчининг саъй-ҳаракатлари эвазига,
муаттар ҳидли атиргулга қиѐсланади. ушбу садоланиб турувчи ―мусиқа‖ билан
Муаллиф раъйига қараб жиддийлик ва ҳамоҳангликка тушади, уйғунлашиб
бачканалик, кибр-ҳаво ва камтаринлик, кетади ва янги – уйғун жарангловчи,
ортиқча фасоҳат ва сермазмунлик мажозий маъно тўла қиѐфага айланади.
нуқтасида, қолаверса, ҳам йиғлатадиган, Француз шоири Анри де Ренье
ҳам кулдирадиган сюжетга эга проза ва (Henri de Régnier, 1864-1936) бунга ўз
поэзиянинг кесишган нуқтасида муносабатини билдираркан, ―ғоялар
9
мувозанатни зўрға сақлаб турувчи ҳикоя, диссоциация си ва уларнинг янгича шаклга
аслини олганда, худбинларча севгига кириши, янги маъно касб этиши ҳақида
лаънат келтирувчи сагадек жаранглайди. сўзлайди. Инглиз шоири Т. С. Элиотга эса
Баъзан қарама-қарши, баъзан якдил ―объектив коррелят‖ (objective
11
10
фикрларга қўшилган ҳолда, биз ҳам correlative) образи яқинроқди . Аниқроқ
Фолкнер ижодининг марказий асари деб қилиб айтганда, бундан буѐғи шеъриятдан
―Шовқин ва ғазаб‖ романини кўрсатамиз. мутлақо хабарсиз ўқувчи эмас, балки
Нафақат романдаги мавзулар мажмуини, тажрибали, шеъриятдан етарлича билимга
балки муаллифнинг бадиий маҳорати, эга муштарий бу образни таниб олиб,
кўламдорлигини ҳам одилона баҳолаш сўзма-сўз, мисра ортидан мисрани ўқиб,
учун Фолкнер ҳаѐтидаги муҳим бир тагмаъносига етиб, ушбу образнинг
воқеани ҳисобга олиш зарур. Батафсилроқ бадиий сўз орқали ўз ифодасини топган
айтганда, 1920 йилда Фолкнер символизм йўлини кузатиши мумкин. Бу йўл –
руҳидаги поэзиядан шаҳдам прозага ўтиб шеърнинг ўзи, муайян макон ва замонга
кетди ва бундан, бизнинг назаримизда, яширинган мусиқа, ―тўлиқ англанмаган
туйғу‖ ўрнига пухта ўйлаб чиқилган
ҳиссиѐтнинг ўзгинасидир .
12
7 genius loci – (сўзма-сўз: раҳмдил руҳ, бало-
қазолардан сақлайдиган фаришта) – лотинча
образли ибора. Одатда, бу ибора бирорта жойнинг 9 диссоциация – фалс. таркибий қисмларга
бетакрор, дунѐда ягона муҳитини жон-жаҳди билан ажралиш, парчаланиш.
қўриқловчи одамга нисбатан қўлланилади. Қадим 10 коррелят – фалс. мазмуни бошқа тушунча
Рим мифологиясига кўра, ҳар бир одам, қолаверса, билан муносабатдагина очиладиган тушунча.
дунѐнинг ҳар бир қаричи, бино ѐки муассасанинг ўз 11 Комов Ю. Так хрупок мир за океанами:
бало-қазолардан қўриқловчи фариштаси бўлган, Томас Стернз Элиот: модернист, ставший
бироқ одамларкинидан фарқли ўлароқ, уларни жой классиком // В мире книг. - М., 1988.
фариштаси (лот. genius loci), деб аталган . 12 Элиот Т.С. Гамлет и его проблемы // Элиот
8 сага – Скандинавия ва Ирландияда қадимги Т.С. Назначение поэзии / Пер. с англ. - М.:
халқ достонлари шундай номланган. Совершенство, 1997. - С. 151-156.
10
