Page 27 - 4-2019

Хорижий филология №4, 2019 йил

рафиқаси Жоржиананинг оламдан ўтгани инсонлар давр қийинчиликларига бардоши
ва дафн этилгани... етмаган инсонлар образидир.
Романда эса табиат олами ва инсон Диккенс романларида қабристон -
дунёси ўртасида бузилмас алоқалар маконни ифодаловчи белги эмас, балки
мавжуд. Инсон онгида илк олаётган образ, метафора (мажозий маъно),
ғамгин таассурот ҳам “қоронғи кечада” ёзувчининг ҳаммасидан устун турувчи
оламнинг мазмун-моҳияти тўғрисидаги ғоясининг – инсоннинг руҳий ҳолати, асар
илк ва арзигулик таассуротни рутубатли қаҳрамонининг болаларча тасаввури ва
оқшомларнинг бирида олганман (my first қўрқувдан қабрдаги мурдалардан нажот,
most vivid and broad impression of the мадад кутаётгани ёвуз кучлардан
identity of things, seems to me to have been қутқарадиган инсонлар мужассамдир.
gained on a memorable raw afternoon towards Мисол: When he came to the low church wall,
evening).. he got over it, like a man whose legs were
Агарда романлар бошланишига numbed and stiff, and then turned round to
қайтсак, у ҳолда “Катта умидлар” look for me (р.9). Таржимаси: Яшил
романида макон – қабристон, “Шум бола” дўнгчалар устини қоплаб ётган қичитқи
романида – бозор: ‘Hold your noise!’ cried a ўт, отқулоқлар орасидан ўтиб бораркан,
terrible voice, as a man started up from болаларча тасаввуримда, қабрлар ичидан
among the graves at the side of the church уни тутиб олиб, ўз маконларига, ер қарига
porch. ‘Keep still, you little devil, or I’ll cut олиб кириб кетиш ниятида сассиз қўл
your throat!’ (Great Expectations, -р. 3) чўзиб турган мурдаларга чап
Таржимаси: -Йиғини бас қил! – деган бераётгандек эди (14-б.).
таҳдидли овоз янгради ва черков Қабристон ҳамиша осмонўпар
эшигининг яқинидан, қабрлар орасидан черковлар ва қалъаларнинг пастқам
кимдир чиқиб келди. –Ўчир овозингни, деворларига нисбатан антитеза сифатида
шайтонвачча, бўлмаса бўйнингни узиб намоён бўлади, шу билан бир вақтнинг
ташлайман!; ҳисобланади. Кенгайиши ўзида уларнинг ажралмас бир қисмига
чекланган макон доимо чексизлик билан айланади.
ўзаро биргаликда ҳаракатланади, бир- Қабристон каби дарё бўйидаги ўта
бирига ўзаро таъсир кўрсатадилар. беўхшов маёқ ҳам маълум бир образ
Ғ.Ғуломнинг “Шум бола” романида сифатида гавдаланади. Бу маёқда бир
ўша даврда болаларнинг мадрасаларга пайтлар қароқчилар осилган, кишан
бориб ўқишларига имкониятлари парчалари сақланиб қолган дорни
бўлмаганидан кўчаларда, бозорларда юриб тасвирлаш билан, ёзувчи Яхшилик
кўрганлари, ўрганганлари ҳақида шундай (Эзгулик) ва Ёмонлик (Ёвузлик) нинг
ёзган: Бозорда санқиб юрган биз дайди маънавий-ахлоқий муаммоларини ҳал
болалар учун қувончли эрмаклардан бири этади.
бозор, маҳалла, кўча-кўй жиннилари Матннинг метафораларга бойлиги:
эди.Ўша йилларда Тошкентда, шунақа ҳам My sister, Mrs. Joe Gargery, was more than
жинни кўп эдики, санаб саноғига twenty years older than I, and had established
етолмайсиз: Малла жинни, Карим жинни, a great reputation with herself and the
Майрамхон, Хол паранг жип-жинни, neighbours because she had brought me up
Тожихон, Жуфт каптар, Олим жинни ‘by hand.’ Having at that time to find out for
,Эшон ойи, Овоз жинни ва бошқалар [4]. myself what the expression meant, and
Шу билан бирга Ғ.Ғулом асарда knowing her to have a hard and heavy hand,
макон сифатида болалар санқиб юрган and to be much in the habit of laying it upon
бозорни, инсон эса бозор ҳудудидаги her husband as well as upon me, I supposed
болалар учун эрмак бўлган жинниларни that Joe Gargery and I were both brought up
тасвирлаш билан бирга болалар by hand (р.11). Таржимаси: Опам миссис
тассаввурида жинни бўлиб кўринган Жо Гержери каминадан йигирма ёшлар
чамаси улуғроқ, феъл-атвори ва мени “ўз

26