Page 32 - 4-2019

Хорижий филология №4, 2019 йил

ФРАЗЕОЛОГИЗМЛАР СИНОНИМИЯСИ АСОСИДА ГРАДУОНИМИК ҚАТОРЛАР
ҲОСИЛ ҚИЛИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

Джумабаева Жамила Шариповна,
ЎзМУ, Инглиз филологияси кафедраси мудири, ф.ф.д.
Кушманов Жасур Баходирович,
УрДУ, таянч докторант

Калит сўзлар: фразеологик бирликлар, градуонимия, синонимия, антонимия,
градуонимик қатор.

Тилшуносликда лексик барча тилларда ҳам қўлланилиши учун
градуонимияга оид илмий мақола, илмий қулай ва бошқа семантик категориялар
тадқиқот ишлари амалга оширилган бўлиб, сирасидаги ясалиш, талаффуз ва маъновий
градуонимиянинг бошқа семантик жиҳатдан тўғри танланганлигини
категориялар сирасидаги ўрнига ҳам катта таъкидлаш лозим. Н.Воҳидованинг немис
аҳамият берилган. Фонетик, лексик, тили материали асосида олиб борган
морфологик, синтактик ҳамда стилистик тадқиқот ишлари Европа олимлари
сатҳда градуонимиянинг ўрганилиши, томонидан маъқулланди ва бу ҳодисанинг
уларнинг хусусиятларини нафақат бир немис тилининг бир қатор корпусларига
тилда тадқиқ этиш, балки турли тизимли киритилиши ҳақидаги таклифни ҳам қабул
тилларда уларнинг чоғиштирма тадқиқини қилишди. Шунингдек, Ж.Джумабаеванинг
амалга ошириш ушбу ҳодисанинг бошқа лексик ҳамда стилистик градуонимияга
лисоний воситаларда ҳам мавжудлигини бағишланган докторлик диссертациясида
текширишга туртки бўлмоқда. Хусусан, инглиз тилида ҳам градуонимия
турғун бирикмаларнинг пайдо бўлиши, ҳодисасининг мавжудлиги ўз исботини
уларнинг структур ва семантик таҳлил топди [Джумабаева; 2016]. Ушбу тадқиқот
тадқиқ этилиши ушбу бирликларнинг ишида нафақат лексик, балки стилистик
функционал, стилистик ва грамматик градуонимия чоғиштирма планда тадқиқ
хусусиятларини аниқлашга олиб келди. қилинишига қарамасдан, унда фразеологик
Аммо фразеологик бирликларнинг бирликлар градуонимияси алоҳида
гуруҳлаштирилиши, тематик тўхталинмаган. Ушбу мақоламизда
классификация қилиниши ва уларнинг фразеологик бирликларнинг даражаланиш
турли тизимли тиллардаги қаторларини ҳосил қилишда кайси
эквивалентларини чоғиштириш орқали тамойиллар асосида амалга оширилиши
амалга оширилган тадқиқот ишлари билан бирга айнан лексик градуонимия
ўзининг назарий ва амалий аҳамиятга эга тадқиқидаги бир қатор эътиборга олинган
эканлигини яратилган монография ва жиҳатларнинг фразеологик бирликларнинг
қўлланмалардан кўриш мумкин. тадқиқида ҳам қўлланилиши
Мустақиллигимизнинг илк мумкинлигини исботлашга ҳаракат
йилларидан бошлаб даражаланиш қилинган.
ҳодисаси ўзбек тилида тадқиқ этилиб, Фразеологик бирликлар
лисоний муомалага киритилган бўлса, нутқимизнинг жозибадорлигини ва
кейинчалик даражаланиш тушунчаси ифодалилигини оширади, уларнинг бошқа
градуонимия термини билан синоним тилдаги мос эквивалентини танлаб қўллаш
сифатида ишлатила бошланди. Ушбу таржиманинг адекватлигини таъминлаши
ҳодисани бошқа тиллар материали асосида каби жиҳатлари кўплаб олимлар
тадқиқ этишга бўлган қизиқиш тобора томонидан бир неча бор таъкидланган.
ортар экан, даражаланиш ҳодисасига Шунингдек, уларнинг структур жиҳатдан
берилган ушбу ном, яъни градуонимия таҳлили уларнинг классификация

31