Page 96 - 1-сон 2020 йил

Хорижий филология №1, 2020 йил

right would that ruin have to bid a budding З. Ковечнинг мақоласида “USA TODAY”
woodbine cover its decay with freshness?” газетасидан олинган бир мисол
“You are no ruin, sir—no lightning- келтирилган. Газетада тошқинлар авж
struck tree: you are green and vigorous. олган Нью Орлеанда истиқомат қилаётган
Plants will grow about your roots, whether машҳур мусиқачи Фатс Домино ҳақида
you ask them or not, because they take delight мақола босилган бўлиб, унда Доминога
in your bountiful shadow; and as they grow қуйидаги тавсиф берилган: “The rock'n'roll
they will lean towards you, and wind round pionee rebuilds his life- and on the new album
you, because your strength offers them so safe “Goin' Home” his timless music” [USA
a prop” [Chapter 37, 428]. Today, 2007, September 7]. З. Ковеч
Кўринадики, юқоридаги парчаларда “rebuilds his life” метафорасини “LIFE IS A
ҳайвон ва ўсимликларга ўхшатиш BUILDING” концептуал метафорасининг
метафоралари фаоллашмоқда. Лекин ривожланиш рамзи деб ҳисоблайди.
Рочестер Жейнни қўзичоқ, қуш, тўрғай, Концептуал асос нега айнан шу семантик
гул, бешбарглига (lamb, bird, skylark, ўхшатиш эканлиги, олимнинг фикрича,
flower, woodbine) қиёсласа, ўзини эса интервью олинаётганида Домино 2005
чўпонга ёки каштан дарахтига йилги довул пайтида вайрона бўлган
ўхшатмоқда. Жейннинг жавобида уйини қайта қураётгани билан боғлаш
қўлланилаётган метафоралар бошқачароқ мумкин [Kövecses 2010: 683].
манбага эга. У Рочестерга бургут ва дарахт З. Ковечнинг ушбу изоҳига
сифатларини бераётиб, ўзига чумчуқ ишонадиган бўлсак, ижтимоий вазият,
(sparrow) ва чечак (woodbine) яъни уйнинг қайта қурилиши “LIFE IS A
ўхшатишларини сақлаб қолди. Бундай BUILDING” метафораси янги метафора
тусдаги метафораларнинг пайдо бўлиши ривожига концептуал асос хизматини
жамиятда эркак ва аёлнинг ижтимоий ўтаганлигини эътироф этишга мажбурмиз.
мақоми турлича баҳоланишидан хабар Бевосита ижтимоий муҳитнинг
беради. Бошқача айтганда, хотин- метафора танловидаги ўрнини изоҳлаш
қизларнинг нозик табиатлиги улар учун “Жейн Эйр” асари матнидан бир
ҳақидаги тасаввурга, идрок кўламига мисолни келтирамиз:
кўчади. Бу эса, ўз навбатида, олам The forehead declares, Reasons sits
манзарасининг метафора воситасида firm and holds the reins, and she will not let
концептуаллашиш жараёнида ўз аксини the fillings burst away and hurry her to wild
топади. chasms [Chapter 19, 190].
Биз нутқий фаолиятимизда Бу ерда образли ифода марказий
метафоралардан фойдаланар эканмиз, “EMOTION IS A CAPTIVE ANIMAL”
уларни мулоқот кечаётган ижтимоий концептуал метафораси атрофида
шароитга мослаштиришга ҳаракат қурилганлигини кўрамиз. Метафорик
қиламиз. Ижтимоий муҳитнинг турли тузилманинг мазмуни “ҳис-ҳаяжон”
кўринишга эга бўлиши қайд этилди, бу назоратига уриниш қамровдаги ҳайвон
муҳит суҳбатдошлар ўртасидаги назоратига тенгдир. “Қамровдаги ҳайвон”
муносабат, яқинлик меъёрлари билан (янада аниқроқ айтадиган бўлсак - “асов
белгиланиб, турли ижтимоий шароитларда от”) тушунчасининг метафорик
ўзаро алоқага киришаётган шахсларнинг концептуаллашуви бевосита муҳит билан
гендер мақомигача қамраб олади. Ушбу боғлиқ. Маълумки, романда ҳикоя
ижтимоий муносабатлар билвосита ва қилинаётган воқеалар ХIХ аср
бевосита контекстларда намоён бўлиши Британиясида кечган ва ўша даврда бу
мумкинлигини ҳам унутмаслик лозим. юртда асосий транспорт воситаси от
Бевосита ижтимоий муҳитнинг қўшилган арава эди. Худди шу ҳайвон
метафора танловига таъсири, асосан, Рочестерга метафорик тафаккур юритиш
оғзаки мулоқот шароитида кузатилиб, учун туртки беради.
бадиий матнларда бирмунча кам учрайди.

95