Page 147 - 1-сон 2020 йил

Хорижий филология №1, 2020 йил

ишлатилиши билан характерланадиган “вульгарлашуви” билан муайян даражада
18
ижтимоий нутқ тури» . боғлиқ.
Ю.М. Скребнев жаргон деганда, Жаргон (ёки ижтимоий диалект,
профессионал ва ижтимоий гуруҳларнинг шева) – «алоҳида, кишиларни касбига,
адабий тилнинг бетараф соҳасидаги жамиятдаги мавқеи, қизиқишлари ва
норасмий характердаги ва сўзларнинг ёшига кўра бирлаштирувчи нисбатан
ҳазил-мутойибалиси билан алмашинадиган барқарор ижтимоий гуруҳнинг оғзаки
сўзларини тушунади. Унинг фикрича, мулоқотида қўлланадиган миллий тил
21
формал ва ҳатто бетараф сўзлар жаргон тури» .
яратувчилар томонидан ўта бачкана ва Жаргоннинг лисоний моҳияти – сўз
ҳатто баландпарвоз деб аталмоқда. ўйини ёки сўз билан ўйнаш, экспрессив,
Жаргондан фойдаланиш лисоний хулқ- эмоционал бўёқдорли лисоний ифода
атворга муайян равишда бўйсунмасликни воситаларини яратиш мақсадида сўз
19
тақозо этади . маъноларининг метафоризациялашуви
Жаргонлар нисбатан очиқ ижтимоий ҳамдир.
ёки профессионал гуруҳ нутқи, у адабий Замонавий илмий тилшуносликда
тилдан алоҳида сўз ва иборалари таркиби жаргонга берилган таърифларни кўриб
20
билан фарқланади . чиқсак. Жаргон – бу умумхалқ тилидан
Жаргон – бу бирор-бир касб ёки ўзига хос лексикаси ва фразеологияси
бирор-бир фаолиятга хос лексика билан фарқланувчи ижтимоий нутқ тури
ҳисобланади. Компьютер жаргони эканлиги таъкидланган.
компьютер технологиялари билан ишлаш «Ҳозирги замон рус тили луғатида»
касби, қизиқиши, ҳаёт тарзи (баъзан эса қуйидагича таъриф келтирилган: «кўп
ҳаёт мазмуни)га айланиб қолган шахс миқдорли ва фақат ўзига хос, жумладан
(профессионал дастурчи ва айрим сунъий ва баъзан шартли сўз ва ибораларга
22
фойдаланувчи)ларнинг ўзига хос луғат эга бирор-бир ижтимоий гуруҳ тили» .
бойлигидан ташкил топган. С.Ожегов ва А. Шведованинг «Рус
Жаргоннинг асосий функцияси тилининиг изоҳли луғати»да
нисбатан мустақил ижтимоий гуруҳга айтилганидек, бу – «умумий тилдан
мансубликни ўзига хос сўзлар, шакллар ва фарқли, жумладан сунъий, баъзан эса
оборотларни қўллаш орқали ифодалашдан шартли кўплаб сўз ва ибораларга эга
иборат. Баъзан жаргон термини бузилган, бирор-бир ижтимоий ёки бошқа умумий
нотўғри нутқни ифодалаш учун ҳам қизиқишлари билан бирлашган гуруҳ
23
ишлатилади. Бу фақат муайян муҳитда нутқи» .
тушунарли бўлган шартли тил, унда Замонавий тилшуносликдаги жаргон
сунъий, баъзан эса шартли сўз ва иборалар тушунчасидан келиб чиққан ҳолда,
кўп бўлади. таъкидлаш жоизки, барча таърифларда
Бироқ ҳозирги пайтда жаргонинг жаргон ёши жиҳатидан боғлиқ умумий
профессионал ёки ижтимоий гуруҳлар қизиқишлари билан бирлашган бирор-бир
доирасидан чиқиш тамойили муайян ижтимоий гуруҳ нутқида намоён
кузатилмоқда, бир томондан, адабий ва бўлиши айтиб ўтилади.
жаргон нутқи ўртасидаги тафовутнинг Жаргон – бу ўхшаш касбий ва
ортиши, иккинчи томондан, бу ижтимоий маиший шароитларда қизиқишлари
ҳаётнинг демократлашуви ва умумий бўлган ва ўз вақтларини
биргаликда ўтказадиган кишилар орасида

18
Никитина Т.Г. Толковый словарь молодежного
сленга: Слова, непонятные взрослым. -М.: Астрель: 21 http://nethash.ru/proishojdenie-professionalenoj-
АСТ, 2003. –С. 4. 736 с. leksiki-kompeyuternij-jargon.html
19 Скребнев Ю.М. Основы стилистики английского 22 Заботкина Е.Н. Новая лексика современного
языка. М., 2000. – С. 66-72. английского языка. -Москва, ВШ. 1999, -126 с.
20 Лихолитов П.В. Компьютерный жаргон / Русская 23 Ожегов С. Шведова Н.Ю.. Толковый словарь
речь. 1997.- №3. русского языка. Москва: Азъ.1992.
146