Olamning lisoniy manzarasini yaratishda fiazeologizmlar alohida rol o‘ynaydi. Frazeologik birliklarni ma’nosi tabiati til sohibining fanga oid qo‘shimcha) bilimlari, shaxsning amaliy tajribasi, shuningdek, shu tilda (so‘zlashuvchi xalqning madaniy-tarixiy an’analari bilan uzviy bog‘liq [Mamatov 2020: 70]. Frazeologik birliklar tilda shakllanadi, ammo, tildan tashqari bo‘lgan tarixiy,  etnografik, folkloristik omillar bilan belgilanadi. Fransuz tilida antroponimlar nafaqat frazeologik birlik komponenti sifatida qabul qilinadi, balki milliy-madaniy ahamiyatga ega lisoniy unsurdir. Frazeologiya va tarix o‘rtasidagi bog‘liqlik xalq madaniyati, urf-odatlari va adabiyoti antroponim komponentli frazeologik birliklarda (keyinchalik AKFB) yaqqol ko‘zga tashlanadi. V.A.Maslova ta’kidlaganidek, aksariyat frazeologizmlarning ichki shaklida ularga milliy-madaniy rang beruvchi ma’nolar mavjud [Maslova 2001: 83]. Bu esa ismlarning har biri til sohiblari  ongida  muayyan madaniy tushunchalarning paydo bo‘lishiga olib keladi. Shunga ko‘ra T.Z.Cherdanseva ham har qanday tilning frazeologik birliklarini “til egalarining dunyoqarashi, milliy madaniyati, urf-odatlari, eʼtiqodi, tasavvur va tarixini aks ettiruvchi qimmatli merosi” deb hisoblaydi [Cherdanseva, 1996:  58].

Frazeologizmlar milliy madaniyatni o‘z prototiplari bilan aks ettiradilar, negaki frazeologik birlik bo‘lib qolgan erkin so‘z birikmalari ma’lum urf-odatlarni, an’analarni, turmush va madaniyatning tafsilotlarini, tarixiy voqealarni va boshqa ko‘plab narsa va hodisalarni tasvirlaydi [Mamatov 2020: 139]. Shunday ekan, frazeologik birliklar (keyinchalik FB) - madaniyatda ramziy etalon, obrazli-metaforik ma’no kasb etgan va inson ongining arxetipik va prototipik natijalarini umumlashtiradigan til birliklari hisoblanadi [Maslova 2001: 35].  Prototip tafakkur jarayonida hosil bo‘ladigan mental tuzilmalardan biri sifatida lisoniy faoliyat va ijodga oid hodisalarning tub mohiyatini anglash imkonini beradi [Safarov  2006: 59]. AKFBlarning paydo bo‘lishida dastlab bir prototipik vaziyat paydo bo‘ladi, ya’ni frazeologizmning asl ma’nosiga mos keladigan vaziyat yuzaga keladi. Ushbu vaziyatga mazmun biriktiriladi, keyin esa qayta talqin qilinadi, ya’ni prototipik vaziyatdagi so‘zlarning boshlang‘ich ma’nolari asosida frazeologik birlikning obrazi shakllantiriladi. Aynan shu boshlang‘ich so‘zlar obrazda o‘z izini qoldiradi. Shu tariqa, ichki shakl  yuzaga keladi va unda madaniyat bilan bog‘liq asosiy ma’lumotlar mujassam bo‘ladi. Frazeologizmning ichki shakllaridan madaniy ma’lumotlarni olish mumkin, chunki unda madaniyatning "izlari" - afsonalar, arxetiplar, odatlar va an’analar, tarixiy voqealar va moddiy madaniyat elementlari mavjud [Maslova 2001: 84]. Shu sababli, fransuz frazeologiyasida  frazeologik birliklarning tarkibiy  komponenti sifatida xizmat qiladigan hamda o‘z davrining mashhur shaxs nomlari bilan bog‘liq bo‘lgan real antroponimlar salmoqli o‘ringa ega.

Bu borada fransuzcha frazeologizmlarning ma’lum turlarini ajratish mumkin:

Davlat arboblari nomlari ishtirokidagi FBlar ko‘pincha o‘sha shaxsning shaxsiyati, qilgan ishlari yoki tarixiy voqealar bilan bog‘liq xotiralarni aks ettiradi. Ular xalq orasida afsonalar yoki siyosiy qarashlarni ifodalash uchun ishlatiladi va ko‘pincha kinoya, hazil yoki ulug‘lash ma’nolariga ega bo‘ladi. Masalan:

faire Charlemagne - O‘yinda g‘olib chiqish va raqiblarga revansh imkoniyatini bermaslik, o‘yindan chiqish. Bu iborada o‘limigacha barcha yerlarini  saqlab qolishga muvaffaq bo‘lgan fransuz qiroli Karl (742-814) ga ishora qilinadi. Shunday qilib, u "g‘alaba qozonganidan keyin o‘yinni tark etdi", ya’ni zabt etilgan yerlarning bir  qarichini ham boy bermasdan olamdan o‘tdi, mazmunini  ifodalaydi. Bu ism ishtirokida yana bir FB shakllangan: être sorti de la côté de Charlemagne - nasl-nasabi qirollardan (aslzoda) bo‘lmoq   [https://www.france-pittoresque.com/].

Yana shunday fransuzcha  FB mavjudki, u taxminan 600-639-yillarda yashagan Merovinglar sulolasining qiroli Dagobert Iga tegishli, ya’ni bu - au temps du roi Dagobert - qadim zamonlarda (so‘zma-so‘z tarjimasi: qirol Dagobert davridan) iborasidir.   U Franklar Nevstriya davlatining gʻarbiy qismini boshqargan va 632-yilda barcha franklar qiroli deb eʼlon qilingan [https://ru.wikipedia.org/wiki].

Ushbu frazeologik birliklarning semantik jihati o‘rganilganda, ularning ma’no tarkibi ularda jo bo‘lgan metaforik mazmun va tarixiy kontekst  bo‘yicha  chuqur ma’lumot berishga yordam beradi, shu bilan birga, ular tarixiy prototip ma’nosini qay darajada saqlab qolganligi va bunday prototiplarning bugungi kundagi ma’nosi o‘rtasidagi moslik darajasi  ancha oydinlashadi. Ushbu holatni esa quyidagi jadval  orqali aniqroq  izohlash mumkin:

Davlat arboblari ismlari ishtirokidagi FBlarning ma’nosi tarixiy prototip bilan to‘lig‘icha mos kelishi ko‘zga tashlanadi. Ushbu iboralar madaniy merosning muhim qismlarini aks ettiradi va xalqning tarixiy voqea-hodisalar, shaxsiyatlar hamda madaniy qadriyatlar haqidagi tasavvurini boyitadi. Ular metaforik ma’no yaratish orqali tirik tarixiy hikoyalarga aylangan.

San’at va adabiyot namoyandalari insoniyatning madaniy merosini boyitgan ijodkorlar bo‘lib, ular o‘z asarlari orqali jamiyatga chuqur ta’sir ko‘rsatgan. Ularning ismlari ishtirokidagi FBlar ham fransuz  frazeologiyasida muhim o‘ringa ega. Masalan, tranquille comme Baptiste (so‘zlashuv tilida) - juda xotirjam iborasini olsak,  1789-yildagi inqilobning dastlabki boshlanish  jarayonlarida Baptist ismli bir aktyor bo‘lgan. U sodda odam obrazini mukammal ijro etib, butun Parijni kuldirib  yurgan. Chunki,  bu davrda  jamiyatning barcha qatlamlari nihoyatda tushkun ahvolda bo‘lgan va ko‘pchilik  o‘z yaqinlaridan ayrilgan bir paytda ko‘chma teatrlar aholi  kayfiyatini ko‘tarishga xizmat qilgan.  Shunda  parijliklar  sodda va go‘l inson  obrazidagi Baptistga havas qilib,  "Oh, qachon biz ham Baptiste kabi xotirjam bo‘lamiz?" deb aytishni odat qilishgan ekan [https://www.expressio.fr/].

Madaniyat lingvokulturologiyada ko‘p funksiyali tizim sifatida tushuniladi. San’at va adabiyot namoyandalari madaniyat tarqatuvchi shaxslar bo‘lib, ularning ismlari ishtirokidagi ayrim FBlarni madaniy belgisi va mazmunini quyidagi jadval orali kengroq tahlil qilib o‘tamiz:

Ushbu frazeologik birliklar nafaqat arboblarning kasbini va madaniy ta’sirini aks ettiradi, balki tilning semantik boyligini ham ko‘rsatadi. Har bir ibora chuqur metaforik mazmunga ega bo‘lib, madaniyat, tarix va shaxsiy tajribalarni birlashtiradi.

Olim atamasi bilan keng maʼnoda tizimli ravishda bilim yigʻuvchi shaxs nomlanadi. Ayollar uchun olima soʻzi ishlatiladi. Tor maʼnoda esa olim, deb ilmiy uslubdan foydalanuvchi shaxsga aytiladi [https://uz.wikipedia.org/wiki/]. Olimlarning nomlari bilan kelgan frazeologik birliklar madaniyat, tarix va tilning qiziqarli jihatlarini ko‘rsatadi. Bu birliklar ko‘pincha olimlarning ilmiy faoliyati, shaxsiy xususiyatlari yoki tarixiy voqealarga hissa qo‘shganligini aks ettiradi. Masalan, âne de Buridan - beqaror odam. Bu iborada XIV asrning fransuz sxolastik faylasufi Jan Buridan tilga olingan. U go‘yo iroda erkinligi yo‘qligini isbotlash uchun eshakni misol qilib keltiradi, eshak ikki teng masofada joylashgan va bir xil darajadagi pichan to‘dalari o‘rtasida turadi, tanlashga qodir bo‘lmaganligi sababli oxir-oqibat ochlikdan halok bo‘ladi. Ko‘pincha être comme l'âne de Buridan "Buridanning eshagiga o‘xshamoq - o‘ta qat'iyatsiz bo‘lmoq" shaklida ishlatiladi [https://www.emancipe.be/a-propos-presentation/]. Bundan  tashqari, fransuz  xalqining yana shunday obrazlari  mavjudki,  ular o‘zlarining ijtimoiy hayoti yoki  ma’lum bir faoliyati orqali  “frazeologik obraz[1]”ga  aylangan. Bundan tashqari, yana shunday “frazeologik obraz”lar  mavjudki,  ular FBlar mazmun-mohiyatini  ochib  berishda asosiy obraz  sifatida tan olinmasa-da, u bilan bog‘liq jarayonlardagi ishtiroki uchun ham FB tarkibining asosiy  komponenti sifatida xizmat  qiladi. Masalan, commenter les oeuvres de Cujas - ishqiy o‘yin-kulgilarga berilmoq (so‘zma so‘z tarjimasi: Kujalar yozuvlariga sharh) iborasining  etimologiyasiga  e’tibor  qaratsak, iborada 1522-yilda Tuluzada tug‘ilgan va yuqori malakali yuridik maslahatchiga aylangan Jak Kujalar oilasi  frazeologik  obraz  sifatida  olingan. U turli universitetlarda dars bergan, Rim huquqini o‘rgangan va  unga mashhur sharhlar yozgan. U 1570-yilda vafot etgan va bu paytda qizi Syuzanna 13 yoshda edi, u keyinchalik 3 marta turmushga chiqadi. Ibora, garchi, Kujalar oilasi nomiga asoslangan bo‘lsa ham, lekin, uning  qizi Syuzannaga tegishlidir [https://www.mots-surannes.fr/].

Yuqoridagi bu kabi FBlar milliy-madaniy va semantik jihatdan muhim ahamiyatga ega  bo‘lib, ularning  har biri majoziy ma’nolarni ifodalagan  holda   frazeologik  obrazlarning tarixiy  va ijtimoiy faoliyati hamda ularning  fransuz  xalqi  madaniyatida  qoldirgan  ijtimoiy-tarixiy izlarini aks ettiradi.

Shuningdek, san’at va fan  arboblari  nomlari bilan bog‘liq  oreiller de Montaigne frazeologizmi ham mavjud  bo‘lib, undagi Montaigne  frazeologik  obrazi falsafiy tafakkur va xotirjamlikni targ‘ib qilgan fransuz yozuvchisi  Michel de Montaigne nomi  bilan bog‘liq  bo‘lib, uning asarlari o‘z-o‘zini anglash va ichki xotirjamlikning ramzi sifatida qabul qilingan. Bu ibora odamlarning falsafiy savollarga javob topishga intilishlari kerakligiga ishora qiladi. Shu bilan birga, grain de sable de Pascal frazeologizmida  ham fan arbobi Blez Paskalning intellektual qobiliyati doirasida hosil  bo‘lgan va ushbu  obraz  o‘zining fizika, matematika va falsafaga oid qarashlari bilan fransuz  xalqi  ijtimoiy hayotiga ham  katta ta’sir ko‘rsatgan.  Xususan, ushbu iborada yirik voqealarga sabab bo‘luvchi kichik, ko‘zga ko‘rinmas elementlarning ahamiyati  ifodalangan, ya’ni kichik detallar cheksiz tizimlarni o‘zgartiradigan kuchga ega ekanligi yoritilgan. Bu esa insoniyat taqdirida mikroelementlarning ham  ahamiyatli  ekanligini  ko‘rsatadi.

Bunday  FBlar  fransuz tili va madaniyatidan chuqur  o‘rin  olgan  bo‘lib,  ularning har biri  tarixiy shaxslarning jamiyatdagi mavqieni, ilm-fanga oid va falsafiy qarashlarini aks ettiradi. Zero, FBlarga xos  majoziy ma’nolarning  zamonaviy til va tafakkurda hanuz  saqlanib qolinganligi  ularning semantik ma’no  ottenkalari ko‘lami kengligi va  undagi  frazeologik  obrazlar  taqdiri o‘lmas ekanligini ko‘rsatadi.