Эртакнинг бошқа фольклор асарлари (айниқса, миф, ривоят, зарбулмасал кабилар) билан яқин алоқадалиги унинг жанр хусусиятларини тавсифлаш вазифасини қийинлаштиради. Эртакнинг тагилдизида асосан афсона туриши кўпчилик олимлар томонидан қайд этилган (Борев 1997; Мелетинский 2000; Алимбеков 2005 ;Афзалов 1964).

Эртак ва афсона жанрларининг ўхшаш ва фарқли жиҳатлари турли нуқтаи назардан ёритилиб келинмоқда. Хорижлик олимлар кўпроқ руҳшуносликда кенг тарқалган “руҳий таҳлил” усулига мурожаат қилишни маъқул кўришади (Luthi 1976). Ўзбек адабиётшунослари мифологик жанр доирасига халқ оғзаки ижодининг энг қадим даврларида пайдо бўлган воқелик (олам) ҳақидаги тасаввурларни конкрет образлар воситасида акс эттирувчи ривоявий асарларни киритадилар (Қуронов ва бошқ.2013: 174). Эртак, шунингдек, ривоят жанридаги асарлар билан мустаҳкам алоқага эга. Ушбу алоқа ҳар иккала жанрдаги матнлар композицион тузилишида умумийлик мавжудлигида ҳамда уларнинг насиҳатгўйлик хусусиятига ва оғзаки кўринишга эгалигида намоён бўлади. Бундан ташқари ривоятларнинг келиб чиқиши кўпчилик ҳолатларда эртакларга бориб тақалади (Пропп 1998: 283).

Эртакларда баён қилинган сюжетларнинг ўзгариб туриши ва бошқа жанрларга кўчиши умумий ҳолдир. Эртакчилар одатда воқеалар тасвирини ҳақиқатга яқинлаштиришга интилиши натижасида эртак фантастик кўриниш олади ва олам бадиий манзарасини акс эттирувчи манбага айланади. Бундай матнда жамоа томонидан эътироф этилган аксиологик –баҳоловчи қийматлар прагматик вазифани бажаради. Воқеаларнинг реал замон доирасидан ташқарида содир бўлиши эса хронотопнинг ноаниқ кўриниш олишига сабаб бўлади. Буни айниқса, once upon a time, when pigs spoke rhyme, when monkeys chewed tobacco;  бир бор экан, бир йўқ экан, бўри баковул экан, тулки ясовул экан, қарға қақимчи экан, чумчуқ чақимчи экан каби иборалар фаоллашувида кузатиш мумкин.

Тадқиқотчилар эртак жанридаги асарларнинг характерли белгиси сифатида уларнинг эпик хусусиятга эга эканлигини қайд этадилар. Аммо, эртак матнида муаллиф ва персонажлар нутқи ҳам акс топишини ҳисобга оладиган бўлсак, эпикликнинг нарратив тузилмадан холи эмаслигини эътироф этиш лозим бўлади ( Rose 2007; Coe et al 2002).

Ҳар қандай турдаги эртак матнига тингловчи (ўқувчи)да завқ ўйғотадиган эстетик мазмун хосдир. Бироқ, эртак матнида воқеланадиган мўъжиза, ривоятларда ҳақиқат сифатида қабул қилинади. Шунингдек, ривоят ва бошқа жанрдаги фольклор матнларида мавжуд бўлмаган бадиий тўқима усули эртакнинг ажралмас белгисидир (Усмонова 1999).

Турли жанрларга оид халқ оғзаки ижоди намуналарининг ўзаро боғлиқ жиҳатлари уларнинг келиб чиқиши, сюжетлар мутаносиблиги, образлар тизими, бажарадиган вазифаларидаги ўхшашлиги кабиларда намоён бўлади. Бунинг оқибатида эса эртак матнларида бошқа жанрларга хос хусусиятлар пайдо бўлиши мумкин. Жумладан, инглиз ва ўзбек эртакларида воқеалар содир бўлаётган макон аниқ кўрсатилиши эртак матнини ривоятга яқинлаштиради. Қиёсланг:

More than a hundred years since, there lived somewhere near Lizard Point a man called Lutey, who farmed a few acres of ground in the parish of Cury, or Corantyn,as it was then called (Folk Tales of the British Isles,1997);

Қадим замонда Жайхун дарёси бўйида хушманзара бир мамлакат бўлган экан. Бу мамлакатда Нодиршоҳ деган ҳукмронлик қилар экан.Ўша юртда ақлу фаросатда якка-ю ягона Зол деган донишманд ўтган экан (Паҳлавон Рустам).

Баъзи эртакларнинг якуний қисмида баён қилинган воқеаларнинг ҳақиқатлиги алоҳида изоҳланади ва бунинг билан матннинг кўнгил очиш қиймати пасайиб, мазмунан ривоятга яқинлашади. Масалан:

All the same , the Lutey family is still well known in Cornwall for their remarkable powers of healing; one still keeps themarrumaid’s comb ( which some people are unbelieving enough to say is only part of a shark jaw; but unbelieving people have no imagination (Folk Tales of the British Isles,1997);

Қирон Ботир ҳали ҳам бор эмиш, минг йилдан бери одам боласига ёрдам кўрсатар эмиш, ёвузларнинг жазосини берар эмиш (Қирон Ботир эртагидан).

Бундан ташқари, эртакларда тўқима номлар билан бир қаторда баъзан реал шахс номлари ҳам учраб туради. Бунинг сабаби, албатта, эртакчининг баён қилинаётган воқеага муносабатини белгилаш ва асардаги асосий ва воқеалар кечимига ҳеч қандай таъсири бўлмаган ёрдамчи, иккинчи даражали персонажлар хатти-ҳаракатларини қиёслаш билан боғлиқдир.

Айтиш жоизки, эртак жанридаги матнлар луғавий таркиб, синтактик-композицион ҳамда баён услуб жиҳатидан бир хил мақомга эга бўлавермайди. Шунингдек, эртак матнлари мазмун-мундарижаси билан ўзаро фарқ қилади. Анималистик мундарижага эга, яъни ҳайвонлар ҳақидаги эртакларда воқеалар мавзуси марказида турадиган персонажлар йиртқич ҳайвонлардир (Жумаева 1996). Ушбу турдаги эртакларда табиат сирларидан хабардор бўлишга катта ўрин ажратилади. Уларда уддабуронлик, айёрлик, зийраклик, маҳорат каби хислатлар мавзу қийматини белгилайди.

Кумулятив эртакларда ҳам ҳайвонларга инсонларга хос хислатлар нисбат берилади. Антропоморф хусусиятларни олган персонажлар иштирок этадиган воқеалар баёнидан кўзланадиган асосий мақсад аҳмоқлик, калтафаҳмлиликнинг зарарли эканлигини намойиш қилишдир.

Cеҳрли эртаклар концептуал мундарижаси бошқаларникига қараганда анча кенг ва бой. Уларда ўз бахтини излаш, сеҳрли мамлакатларда содир бўладиган воқеалар, дев ва аждарҳо кабилар билан кураш, дахшатли мавжудотларнинг одамларга кўрсатган кўмаги, ташқи қиёфанинг ўзгариши, бойликка ва мансабга эга бўлиш қаторидаги мавзулар устунлик қилади. Мазкур турдаги эртакларда барчага нисбатан яхши муносабатда бўлиш, барча тўсиқларни енгиб ўтишга қодир муҳаббат қадрланади.

Маиший мазмундаги эртаклар, бошқа турдагиларга қараганда, ҳақиқий воқеликка жуда яқин туради. Ушбу турдаги эртакларда кўзланаётган мақсад мавжуд ижтимоий, ахлоқий анъаналарга ўзгартириш киритиш, янгиларини тавсия қилишдан иборат. Лекин, ижтимоий тизим тагмаъноли, имплицит тарзда танқид қилинади ва шу боис асосий қаҳрамонлар калтафаҳм, бефаросатлар бўлиб, улар кулги остига олинади.

Хулоса қилиб айтганда, миллий-маданий қадриятлар жамламаси бўлган эртак матнлари жамоавий мулоқотнинг энг қадимий шаклларидан бири эканлиги аниқ. Эртак дискурсининг асосий субъекти бўлган муаллиф ёки эртакчи алоҳида лисоний шахс сифатида воқеалар баёни давомида нутқий ижодкорлик маҳоратини намоён қилади. Унинг атрофдаги ҳодисаларга муносабати турли сатҳларга оид бирликларнинг маъновий-услубий имкониятларидан фойдаланиш орқали ифодаланади.