Page 105 - 1-2016

Хорижий филология. №1, 2016 йил

БИР ШЕЪР ТАЛҚИНИГА ДОИР

Жабборова Дилафруз,
ТДПУ катта илмий ходим-изланувчиси

Калит сўзлар: туйғулар оқими,илоҳийлашган образ, севги қиссаси, текст, гўзаллик
тимсоли, темурийлар, шайбонийлар.

Сўнгги давр танқидчилигида ҳам, кун ҳам унга ҳавас қилади, унинг
Чўлпон шеъриятининг турли хил қаршисида ўзларига ўзлари хунук кўриниб
талқинлари яратилмоқда. Шоирнинг кетишади, андишага тушишади,
машҳур ―Гўзал‖ шеъри ҳақидаги уялишади...
кузатишлар ҳам фикримиз далилидир. Бундай шеърлар ҳар қандай одамга
Таниқли чўлпоншунос олимлардан руҳий бардамлик бахш этади, унинг
О.Шарафиддинов ва Н.Каримовлар мазкур қалбини шаффоф нурларга чўлғайди,
30
шеърга ғоят юксак баҳо берадилар. алланечук енгил торттиради‖ .
Шеърни шоирнинг муҳаббат бобида Ушбу кўчирмалар гувоҳлик
яратилган ва инжа туйғуларга йўғрилган бераѐтганидек, мунаққид шеърни муҳаббат
бадиий мукаммал асар сифатида мавзусида ѐзилган асар сифатида
баҳолашади. Жумладан, О.Шарафиддинов баҳоламоқда ва ошиқнинг ѐр – гўзал
―Чўлпон‖ номли рисоласида ―Унинг ишқида бедор ѐнишларини инсон
шеърий меросида соф лирика катта ўрин руҳиятининг инжа туйғулари сифатида
тутади. Бу лириканинг бир қисми талқин этмоқда.
адабиѐтнинг мангу қўшиғи – муҳаббатга Наим Каримов ҳам шеър таҳлилида
бағишланган, қолганлари эса... мана ман шунга яқин қарашларни баѐн этади.
деб кўриниб турадиган муайян мавзу йўқ. Мунаққид ушбу шеър таҳлилига
Уларда шоир бирорта ҳаѐтий деталь киришаркан, энг аввало, шеърият ҳақида,
ѐрдамида ѐхуд бирор аниқ воқеа унинг жозибаси, инсон маънавий оламига,
баҳонасида ўз қалбининг тубидаги ҳис-туйғуларига кўрсатадиган ижобий
туйғуларини очади... ―Гўзал‖, ―Бинафша‖, таъсири ҳақида сўз очади.
―Сирларинг‖, ―Қаландар ишқи‖, ―Галдир‖, ―Ўзи, аслида, шеърият инсон
―Суйган чоғларда‖ каби шеърлар ҳам дилини ардоқлаш учун, ундаги ғуборни
шундай асарлар жумласидандир. Улар пуркаб ташлаш учун дунѐга келган. Шоир
Чўлпоннинг руҳият оламининг энг юксак ҳам, аввало, ўз қалбини тўлдириб юборган
чўққиларига кўтарилганидан далолат туйғулар оқимини шеъриятнинг сеҳрли
беради. Бу шеърларни жаҳон уммони томон йўналтиришга интилади.
лирикасининг энг нодир намуналари билан Ана шундай туйғулар оқими, одатда,
бемалол бир қаторга қўшиш мумкин‖ 29 , гўзаллик билан учрашув натижасида,
деб ѐзади. Мунаққид ушбу қарашлардан ундан нурланиш натижасида,электрланиш
келиб чиқиб, шоирнинг ―Ваҳм‖, ―Қаландар натижасида пайдо бўлади.Чўлпоннинг
ишқи‖ шеърлари қаторида ―Гўзал‖ машҳур шеърларидан бири ―Гўзал‖ деб
шеърини ҳам таҳлилга тортади. номланган бўлиб, унда ҳам аѐл
―Бу шеърда ѐрнинг гўзаллиги ғоят қиѐфасидаги ана шу нафосат олами билан
нафис ифодаланган – у тушда ҳам, ўнгда учрашув нашидаси, аниқроғи, ана шу
ҳам, оққа кўмилганда ҳам, кўмилмаганда нафосатни кўмсаш туйғуси тараннум
31
ҳам бениҳоя гўзал, у юлдуздан-да, ойдан- этилган‖ . Н.Каримов шеърдаги гўзални
да, кундан-да гўзал, ҳатто ой ҳам, юлдуз
30
Ўша манба. –Б.42-43.
31 Каримов Н. Абдулҳамид Сулаймон ўғли Чўлпон.
29 – Т.: 1991. –Б. 49.
Шарафидлинов О. Чўлпон. – Т.:1991. - Б. 40-41.
104